powiększ

Dytiscus latissimus Linnaeus, 1758
Pływak szerokobrzeżek

Rodzina  Dytiscidae  Pływakowate
Rząd  Coleoptera  Chrząszcze
Gromada  Insecta  Owady
Typ  Arthropoda  Stawonogi
   
Status  Gatunek głównie europejski, stenotopowy, zasiedlający duże i czyste zbiorniki wodne. Od kilkudziesięciu lat zanikający tak w Polsce jak i sąsiednich krajach. Wymaga ochrony siedliskowej. Gatunek prawnie chroniony.
   
Rozmieszczenie  Występuje w północnej, środkowej i wschodniej Europie (oprócz jej krańców południowych) oraz w zachodniej Syberii. Z Polski wykazywany wielokrotnie od drugiej połowy XIX wieku. Dotychczas podawany był z Pomorza, Mazur, Wielkopolski, Puszczy Białowieskiej, Mazowsza, Dolnego i Górnego Śląska, Wzgórz Trzebnickich, Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej i Zachodnich Sudetów (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1976). Są podstawy, aby przyjmować, iż może występować w całej Polsce z wyjątkiem terenów południowo-wschodnich oraz gór; wszędzie jest jednak bardzo rzadki. W okresie powojennym odłowiony tylko kilkakrotnie. Ostatnie doniesienie dotyczy okazu zebranego w jeziorze Budzyńskim w 1996 r. (Cerbin 1997).
   
Biotop/Siedlisko  Zaliczany do gatunków stenotopowych. Spotykany przede wszystkim w zarośniętej strefie przybrzeżnej dużych stawów i jezior (Koch 1989a), czasami bywa poławiany w mniejszych zbiornikach wodnych oraz w rzekach.
   
Biologia  Samica pływaka szerokobrzeżka składa jaja do wnętrza tkanek roślin wodnych w okresie późnowiosennym i letnim. Larwy pojawiają się od końca wiosny przez całe lato. W porównaniu z innymi gatunkami owadów wodnych, słabo pływają, są stosunkowo mało ruchliwe, polują głównie na roślinach na larwy owadów wodnych (np. ważek i chruścików), być może podobnie jak i inne gatunki pływaków nie gardzą nawet drobnymi kręgowcami (kijanki, małe rybki). Przepoczwarczenie następuje w lecie i na początku jesieni. Zimuje imago, pozostając w wodzie, najczęściej w głębszych i zarośniętych fragmentach zbiorników wodnych. W przeciwieństwie do larw osobniki dojrzałe są doskonałymi pływakami (Galewski 1971, Galewski, Tranda 1978).
   
Wielkość populacji w Polsce  Trudna do oszacowania, co wynika z niepełnego poznania rozmieszczenia i liczebności gatunku w środowiskach wodnych Polski. Wiadomo natomiast, że liczba jego stanowisk w kraju maleje, podobnie jak w innych krajach europejskich, takich jak Niemcy, Dania, Szwecja, Finlandia i Francja.
   
Zagrożenia i ich przyczyny  Podstawowym czynnikiem ograniczającym areał i stan populacyjny tego chrząszcza jest niewątpliwie zanieczyszczenie wód powierzchniowych i gruntowych. Wpływa ono m.in. na nadmierny rozwój glonów, a także zubożenie bazy pokarmowej zwierząt drapieżnych oraz wyraźny spadek zawartości tlenu rozpuszczonego w wodzie.
   
Prognoza zmian populacji  Obecnie, przy wzrastającej chemizacji rolnictwa, rozwijającym się przemyśle i ruchu turystycznym, a przy jednoczesnym braku dostatecznych środków finansowych przeznaczanych na ochronę środowiska, można przypuszczać, że proces degradacji biotopów wodnych w Polsce będzie, niestety, dalej postępował. Ponieważ degradacja środowiska jest głównym czynnikiem wpływającym na zanik Dytiscus latissimus należy zakładać, że regres tego gatunku w kraju będzie postępował, jednak w tempie trudnym do określenia.
   
Aktualne sposoby ochrony  W Polsce objęty ochroną gatunkową, a dodatkowo stanowiska znajdujące się w Wielkopolskim Parku Narodowym korzystają z ochrony rezerwatowej. Objęty postanowieniami Konwencji Berneńskiej (Appendix II) i Dyrektywy Habitatowej UE (Annex IV). W wielu krajach europejskich zaliczany do zwierząt zagrożonych wyginięciem (Słowacja, Niemcy, Szwecja, Finlandia, Łotwa). We Francji i Czechach umieszczony wśród gatunków prawnie chronionych. Wpisany na światową "czerwoną listę" IUCN (1996, kat. VU).
   
Proponowane sposoby ochrony  Podstawowym warunkiem utrzymania gatunku jest ograniczanie zanieczyszczenia i skażenia wód powierzchniowych. Ponadto zbiorniki wodne, w których on występuje, powinny uzyskać status obiektu chronionego bądź to w formie rezerwatu przyrody, bądź użytku ekologicznego. Zasady utrzymania takiego stanowiska (np. właściwego reżimu ochronnego i odcinka strefy przybrzeżnej), powinny być powierzone do określenia specjaliście entomologowi.
   
Summary  Dytiscus latissimus is one of the rarest and more threatened water coleopterans in Europe, inhabiting mostly densely vegetated shores of large ponds and lakes. In Poland the area of its occurrence has been shrinking for several decades. Its regress is attributed to pollution and degradation of water habitat. Only few localities are given protection in nature reserves. It is recommended that conservation of the species should be improved through protection of waters and discovered localities.
   
Źródła informacji  Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1976. Chrząszcze - Coleoptera. Adephaga prócz Carabidae, Myxophaga, Polyphaga: Hydrophiloidea. Katalog fauny Polski. PWN, Warszawa, 23, 4: 1-309.

Cerbin S. 1997. Stanowisko Dytiscus latissimus Linnaeus, 1758 (Coleoptera: Dytiscidae) w Wielkopolskim Parku Narodowym. Wiad. entomol. 16, 2: 119.

Galewski K. 1971. Chrząszcze - Coleoptera. Pływakowate - Dytiscidae. Klucze do oznaczania owadów Polski. PWN, Warszawa, 19, 7: 1-112.

Galewski K., Tranda E. 1978. Chrząszcze - Coleoptera. Fauna słodkowodna Polski 10: 1-396.

Koch K. 1989. Die Käfer Mitteleuropas. Ökologie. Band 1/2. Goecke & Evers, Krefeld, 440 ss/382 ss.

   
Autor  Robert Rossa
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009