| |
| |
|
Cicadetta podolica (Eichwald, 1830) | ||
| Rodzina | Cicadidae Cykadowate | |
| Rząd | Hemiptera Pluskwiaki | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Rzadki gatunek południowo-eurosyberyjski, kserotermofilny, w Polsce notowany jedynie w Niecce Nidziańskiej, na dwóch reliktowych (relikt interglacjalny?) stanowiskach. Miejsca te są objęte ochroną rezerwatową. | |
| Rozmieszczenie | Gatunek opisany z południowego Podola, notowany też na izolowanych stanowiskach we wschodniej Rumunii, na Nizinie Węgierskiej, Ukrainie (Nizina Czarnomorska i Krym), w południowej Rosji (północne stoki Kaukazu, Nizina Nadkaspijska i Orszczyj Syrt), zachodnim Kazachstanie po 60°E oraz na zachodnim Ałtaju (Ałtajskij Kraj w Rosji). W Polsce stwierdzony w latach pięćdziesiątych w Niecce Nidziańskiej w rezerwatach "Krzyżanowice" (Celiński, Filipek 1957, Gębicki 1987, Kostrowicki 1953b, 1954, Kostrowicki, Nast 1952, Świerczewski, Gębicki 2003) oraz "Chotel Czerwony" (Błeszyński, Szymczakowski 1954, Błeszyński, Szymczakowski 1955, Kostrowicki 1954). W pierwszym rezerwacie stanowisko zostało potwierdzone w latach 1979-1981 (Gębicki 1987) i 1995-1998 (Szwedo J. - mat. niepubl). Ponadto gatunek wymieniany jest też w opracowaniach popularyzatorskich (Bednarska, Pierściński 1995, Dziubiński 1992, Łuszczyński, Łuszczyńska 1996, Sołtysik 1994, Zając, Zając, Pęczalski 1998). Informacje Płaskiego (Płaski 1995, 1998) o występowaniu tego gatunku w rejonie Pełczysk są wątpliwe; być może został on pomylony z jednym z gatunków z kompleksu gatunkowego Cicadetta montana (Scopoli, 1772), który również występuje w Dolinie Nidy. | |
| Biotop/Siedlisko | Występuje na ciepłych, kwiecistych murawach kserotermicznych o podłożu wapiennym, należących do związku Cirsio-Brachypodion pinnati oraz zespołów Thalictro-Salvietum pratensis oraz Inuletum ensifoliae, które w Polsce występują m.in. na terenie Niecki Nidziańskiej. | |
| Biologia | C. podolica, podobnie jak i inne cykady, jaja składa w tkankach nadziemnych części roślin. Występuje pięć stadiów larwalnych, których rozwój odbywa się pod ziemią i trwa 2-3 lata. Larwy wysysają soki z tkanek korzeni roślin żywicielskich; wykorzystując zarówno rośliny dwuliścienne jak i trawy. Larwy ostatniego stadium wychodzą na powierzchnię, gdzie następuje przeobrażenie. Ma to miejsce na przełomie maja i czerwca. Imago występuje do początku lipca. W czasie słonecznych dni siadają na łodygach roślin i wydają donośny, ostry w brzmieniu, przerywany dźwięk, słyszalny nawet z odległości kilku metrów. W chłodne i pochmurne dni ukrywają się pod przylegającymi do podłoża liśćmi. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Potwierdzone w ostatnich latach stanowisko w Krzyżanowicach zajmuje zaledwie kilka hektarów i w chwili obecnej wydaje się być jedynym miejscem występowania C. podolica w Polsce. Pomimo że bardzo zbliżone siedliska znajdują się tuż obok, nawet w odległości kilkuset metrów od rezerwatu, nie stwierdzono w nich występowania tego gatunku. Wielkość populacji jest trudna do oszacowania, być może chodzi tu o setki lub jednostki rzędu kilku tysięcy osobników. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Głównym czynnikiem zagrażającym polskiej populacji C. podolica jest zanikanie i zarastanie muraw kserotermicznych. Dolna część wzgórza gipsowego w Krzyżanowicach, sąsiadująca z polami uprawnymi, zarasta krzewami, głównie tarniną. Prowadzi to do zmiany charakteru środowiska, wydaje się jednak nie stanowić bezpośredniego zagrożenia dla C. podolica, który może utrzymać się w szczytowej partii wzgórza. W ciągu ostatnich kilku lat zaobserwowano ślady wypalania obszaru rezerwatu, co stanowi znaczące zagrożenie dla utrzymania się populacji C. podolica, ze względu na bionomię tego gatunku. | |
| Prognoza zmian populacji | O ile nie zmieni się charakter muraw kserotermicznych na południowych i południowo-zachodnich stokach wzniesień rezerwatu "Krzyżanowice" populacja C. podolica ma szanse utrzymać się nad Nidą przez wiele, jakkolwiek nie sposób sprecyzować jak wiele, lat. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Podlega ochronie gatunkowej, chronione jest również miejsce występowania tego gatunku. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Jak w przypadku wielu owadów, najistotniejsza jest tu ochrona środowiska, w którym gatunek występuje. Należy więc pozostać przy ochronie rezerwatowej tej cykady, mając jednak na względzie ochronę czynną, kontrolowaną (monitoring siedliska i populacji). Szczegółowe zasady i forma ochrony powinny być konsultowane ze specjalistami entomologami i geobotanikami. | |
| Summary | It is a xerothermophilous species, whose occurrence in Poland is limited to 1-2 localities. These places are protected in nature reserves. Active protection and permanent monitoring of its habitat and population are suggested. The principles and detailed measures of protection of the species and its habitat should be worked out by entomologists and geobotanists. Protected by law. | |
| Źródła informacji | Bednarska E., Pierściński P. 1995. Parki Krajobrazowe Ponidzia. Informator przyrodniczo-krajoznawczy. Zarząd Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych, Kielce: 48 ss.  Błeszyński S., Szymczakowski W. 1954. Notatki entomofaunistyczne z rezerwatu w Chotlu Czerwonym. Chrońmy przyr. ojcz. 10, 3-4: 61-64. Błeszyński S., Szymczakowski W. 1955. Kilka uwag o entomofaunie wzgórza gipsowego w Chotlu Czerwonym. Pol. Pismo entomol. 14, supl. 1: 39-41. Celiński F., Filipek M. 1957. Rezerwat leśno-stepowy w Bielinku nad Odrą. Ochr. Przyr. 24: 221-271. Dziubiński A. 1992. Przechadzka po Pińczowie i okolicy. Towarzystwo Przyjaciół Ponidzia w Pińczowie, Muzeum Reg., Urząd Miasta i Gminy w Pińczowie, 64 ss. Gębicki C. 1987. Leafhopper Associations (Homoptera, Auchenorrhyncha) in xerothermic communities in the vicinity of Pińczów. Prace Nauk. Uniw. Śląskiego nr 868, Acta biol. siles. 6, 23: 87-98. Kostrowicki A.S. 1953b. Studia nad fauną wzgórz kserotermicznych nad dolną Nidą. Fragm. faun. Muz. Zool. Polon., Warszawa, 6: 263-447. Kostrowicki A.S. 1954. Materiały do biogenezy fauny wzgórz kserotermicznych w dolinie Nidy. Przegl. geogr. 26, 1: 66-88. Kostrowicki A.S., Nast J. 1952. O występowaniu Cicadetta adusta (Hag.) w Polsce (Homoptera, Cicadidae). Fragm. faun. Mus. Zool. Pol. 6, 11: 193-197. Łuszczyński J., Łuszczyńska B. 1996. Nadnidziański Park Krajobrazowy. Informator przyrodniczo-turystyczny. Zarząd Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych, Kielce, 64 ss. Nast J. 1955. Nowe dla Polski lub mniej znane gatunki Homoptera. III. Fragm. faun. Mus. Zool. Pol. 7: 213-231. Nast J. 1976. Piewiki. Auchenorrhyncha (Cicadodea). Katalog fauny Polski. PWN, Warszawa, 25, XXI (1): 1-256. Płaski R. 1995. Kozubowski Park Krajobrazowy. Informator krajoznawczo-przyrodniczy. Zarząd Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych, Kielce: 1-37. Płaski R. 1998. Kozubowski Park Krajobrazowy. Zarząd Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych, Kielce, 43 ss. Sołtysik R. 1994. Nadnidziański Park Krajobrazowy. Zarząd Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych, Kielce, 35 ss. Świerczewski D., Gębicki C. 2003. Różnorodność gatunkowa piewików w Polsce i jej ochrona (Hemiptera, Auchenorrhyncha). Acta entomol. siles. 9-10, 2001-2002: 77-84. Zając K., Zając T., Pęczalski K.K. 1998. Zespół Parków Krajobrazowych Ponidzia. Informator przyrodniczo-krajoznawczy. Zarząd Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych, Kielce, 36 ss. | |
| Autor | Jacek Szwedo | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
