| |
| |
|
Leptothorax clypeatus (Mayr, 1853) | ||
| Rodzina | Formicidae Mrówkowate | |
| Rząd | Hymenoptera Błonkoskrzydłe | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Bardzo rzadki gatunek południowoeuropejski. Występowanie w Polsce niepewne, nie potwierdzone od pierwszej połowy XX w. Niechroniony. | |
| Rozmieszczenie | Leptothorax clypeatus występuje głównie w Europie Południowej i Środkowej; w Europie Wschodniej stwierdzony na Krymie i w południowo-wschodniej Ukrainie. Wszędzie rzadki, znany ogółem zaledwie z kilkunastu stanowisk. W Polsce stwierdzony na trzech stanowiskach na południu kraju: dwóch na Górnym Śląsku (Zimna Wódka k. Strzelec Opolskich i Murcki k. Tychów) (Nowotny 1937) i jednym na Wyżynie Lubelskiej (Kazimierz Dolny) (Minkiewicz 1935, 1939a, 1939b). Wszystkie te dane pochodzą z lat trzydziestych XX w. i nie można ich zweryfikować ze względu na brak materiałów dowodowych. Późniejsze doniesienie o występowaniu omawianego gatunku w Kazimierzu Dolnym (Pisarski 1953) okazało się oparte na błędnym oznaczeniu Leptothorax unifasciatus (Latreille, 1798) (Radchenko, Czechowski, Czechowska 1999). Stanowiska L. clypeatus w Polsce, jeśli nadal istnieją, są jego najdalej na północ wysuniętymi znanymi stanowiskami. | |
| Biotop/Siedlisko | L. clypeatus jest dendrofilnym, stenotopowym mieszkańcem suchych i ciepłych lasów liściastych, głównie dąbrów. | |
| Biologia | Gniazda drąży w martwych gałęziach rosnących drzew, rzadziej w spróchniałym drewnie na ziemi. Tworzy małe kolonie, liczące kilkadziesiąt osobników. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Co najwyżej rozproszone izolowane stanowiska. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Przede wszystkim ogólnozoogeograficzne (stanowiska w Polsce leżą na krańcach zasięgu gatunku), a także zmniejszanie się powierzchni lasów liściastych i ogólne obniżanie się wieku drzewostanów, powodowane przez intensywną gospodarkę leśną. | |
| Prognoza zmian populacji | Obecnie niemożliwa do określenia. Nie można wykluczyć, że gatunek ten wyginął na swych skrajnych, polskich stanowiskach. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Nie podlega żadnej formie ochrony. W pierwszym wydaniu polskiej "czerwonej listy" zaklasyfikowany jako narażony na wyginięcie (Pisarski i in. 1992), w drugim - jako krytycznie zagrożony (Czechowski 2002). | |
| Proponowane sposoby ochrony | Ewentualne przedsięwzięcia ochronne będzie można określić i podjąć dopiero po potwierdzeniu obecności L. clypeatus w Polsce. Wymaga to specjalistycznych badań faunistycznych w regionach jego potencjalnego występowania, zwłaszcza na wyżynach południowej i południowo-wschodniej części kraju. Gatunek nie do rozpoznania przez niespecjalistę. | |
| Summary | Leptothorax clypeatus is a very rare south-European species, dendrophilous stenotope of dry and warm deciduous forests. In Poland it was noted in Upper Silesia and Lublin Upland in the earlier part of the 20th century. Its present occurrence needs confirmation. Not protected by law. | |
| Źródła informacji | Czechowski W. 2002. Formicidae. Mrówki. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce Z. Głowaciński (red.). Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków, 62-65.  Minkiewicz R. 1935. Myrmosa brunnipes Lepel, tudzież inne żądłówki południowe lub rzadkie, wykryte w Polsce środkowej (na tle odnośnych zbiorowisk gniazdowania). Fragm. faun. Mus. Zool. Pol., Warszawa, 2: 189-227. Minkiewicz R. 1939a. Niesienie się robotnic a determinizm płci u mrówek. Pol. Pismo entomol. 16/17: 144-161. Minkiewicz R. 1939b. Les sexués du Leptothorax clypeatus Mayr et le probléme de la sexualisation somatique chez les fourmis. Pol. Pismo entomol. 16/17: 215-239. Nowotny H. 1937. Nachtrag zur Ameisenfauna Oberschlesisen. Z. Ent. 18: 5-6. Pisarski B. 1953. Mrówki okolic Kazimierza. Fragm. faun. Mus. Zool. Pol. 6: 465-500. Pisarski B., Huflejt T., Garbarczyk H., Głogowski S., Kierych E., Marczak P., Sawoniewicz J., Skibińska E. 1992. Błonkówki Hymenoptera. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Z. Głowaciński (red.). ZOP i ZN PAN, Kraków: 43-48. Radchenko A., Czechowski W., Czechowska W. 1999. The tribe Formicoxenini (Hymenoptera, Formicidae) in Poland a taxonomic review and keys for identification. Ann. zool. 49: 129-150. | |
| Autor | Wojciech Czechowski, Wiesława Czechowska & Aleksandr Radchenko | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
