| |
| |
|
Helicodonta obvoluta (O.F. Müller, 1774) | ||
| Rodzina | Helicidae Ślimakowate | |
| Rząd | Stylommatophora Trzonkooczne | |
| Gromada | Gastropoda Ślimaki (Brzuchonogi) | |
| Typ | Mollusca Mięczaki | |
| Status | Gatunek środkowoeuropejski, w Polsce mający jedynie nieliczne stanowiska w Sudetach; w całym zasięgu występowania staje się coraz rzadszy. Chroniony. | |
| Rozmieszczenie | Gatunek o zasięgu środkowoeuropejskim, jest rozmieszczony od Pirenejów i południowej części atlantyckiego wybrzeża Francji do południowej Słowacji i północnych Węgier. Północno-zachodnią granicę zasięgu stanowią zachodnia Francja, południowa Belgia i Holandia, południową - część Wielkiej Brytanii, północną - obszary południowych Niemiec, z odosobnionymi stanowiskami w Szlezwiku-Holsztynie, oraz Sudety Środkowe Polski. Na wschód gatunek ten dociera do Ukrainy Zakarpackiej. Występuje w południowej części Moraw i Słowacji oraz w północnej części Węgier, co stanowi południowo-wschodnią granicę jego zasięgu. Na południu dociera do Albanii, Bośni, północnej Serbii, oraz Kalabrii na Półwyspie Apenińskim (Cameron 1972, Kerney, Cameron, Jungbluth 1983, Ložek 1964, Riedel 1988). W Polsce ma nieliczne stanowiska w Sudetach w okolicach Wałbrzycha i na Ziemi Kłodzkiej: Góra Kapliczna k. Barda Śląskiego, rezerwat "Muszkowicki las bukowy" k. Henrykowa, Książ k. Wałbrzycha, Cieszów k. Świebodzic, Złoty Las i Zagórze Śląskie (Maltz 2003). Występowanie tego gatunku na stanowiskach podawanych we wcześniejszej literaturze (Masyw Ślęży, Grodziec k. Złotoryi i przełom Wilczki pod Śnieżnikiem) nie zostało ostatnio potwierdzone (Maltz 2003). | |
| Biotop/Siedlisko | Helicodonta obvoluta jest gatunkiem typowo leśnym, żyjącym na terenach górzystych, w miejscach wilgotnych i ocienionych, na powalonych pniach drzew, w ściółce i pod kamieniami, a także w zarośniętych ruinach i rumowiskach skalnych. Preferuje naturalne wielogatunkowe lasy liściaste i mieszane na podłożu bogatym w wapń (Cameron 1972, Maltz 2003, 2004, Riedel A. 1988). | |
| Biologia | Gatunek jajorodny, znoszący skalcyfikowane jaja, od 13 do 27 w złożu, w próchniejącym drewnie. Okres inkubacji trwa od 14 do 21 dni, osiąganie dojrzałości płciowej następuje po około 10 miesiącach, żyje do 3 lat. Od wiosny do jesieni przebywa na powalonych kłodach; zimuje wewnątrz spróchniałych pni. Żywi się grzybami i roślinami rozwijającymi się na butwiejącym drewnie (Maltz 2003). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Na dwóch z polskich stanowisk (Książ k. Wałbrzycha, Muszkowicki Las Bukowy) gatunek jest liczny, a stanowiska te zajmują łącznie powierzchnię 3-5 ha. Na pozostałych stanowiskach występuje nielicznie (Maltz 2003, Riedel 1988). | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Polskim stanowiskom H. obvoluta zagraża gospodarka leśna - usuwanie martwego drewna, które jest niezbędne do rozrodu i zimowania. | |
| Prognoza zmian populacji | Zaistnienie czynników wymienionych jako zagrożenia może spowodować zniknięcie populacji. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Stanowisko tego gatunku o największym zagęszczeniu populacji i jednocześnie o największej powierzchni (Muszkowicki Las Bukowy) jest rezerwatem przyrody. Podlega ochronie gatunkowej. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Wskazane byłoby objęcie ochroną rezerwatową kilku innych stanowisk (poza Muszkowickim Lasem Bukowym), poprzedzone ekspertyzą mającą na celu wskazanie najlepiej prosperujących populacji. Z uwagi na fakt, że ślimak ten jest duży i spektakularny, należałoby objąć go ochroną gatunkową. | |
| Summary | A Central European species with a decreasing number of localities all over its range; in Poland its presence has recently been confirmed in very few sites. It is threatened by forest management: removal of dead wood on which it depends for reproduction and hibernation. It is recommended that the most prosperous populations should be identified and be protected in nature reserves. The species is protected by law. | |
| Źródła informacji | Cameron R.A.D. 1972. The distribution of Helicodonta obvoluta (Müll.) in Britain. J. Conch., London 27: 363-369.  Kerney M.P., Cameron R.A.D., Jungbluth J.H. 1983. Die Landschnecken Nord- und Mitteleuropas. Paul Parey - Hamburg und Berlin, 384 ss, 890 figs., 368 maps. Ložek V. 1964. Quartärmollusken der Tschechoslovakei. Rozpr. Ustr. ust. geol., Praha, 374 ss. Maltz T.K. 2003. Helicodonta obvoluta (O.F. Müller, 1774) (Gastropoda: Pulmonata: Helicidae) - up-dated distribution in Poland, threats and conservation Status. Folia malacol. 11(1/2): 33-38. Maltz T.K. 2004. Life cycle and population dynamics of Helicodonta obvoluta (O.F. Müller, 1774) (Gastropoda: Pulmonata: Helicidae s. lat.). Folia malacol. 11(3/4): 63-88. Riedel A. 1988. Ślimaki lądowe Gastropoda terrestria. Katalog fauny Polski. XXXVI. PWN, Warszawa, 316 ss +1 mapa. | |
| Autor | Tomasz K. Maltz | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
