| |
| |
|
Episyron gallicum (Tournier, 1889) | ||
| Rodzina | Pompilidae Nastecznikowate | |
| Rząd | Hymenoptera Błonkoskrzydłe | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Bardzo rzadki, śródziemnomorski gatunek nastecznika, zanikający w Europie. W Polsce znany z trzech stanowisk położonych poza zwartym areałem występowania. Niechroniony. | |
| Rozmieszczenie | Zamieszkuje kraje położone w basenie Morza Śródziemnego. Obszar zwartego zasięgu obejmuje północne Maroko i Tunezję, Portugalię, Hiszpanię, południową i południowo-wschodnią Francję, Sardynię, Sycylię, Włochy, Szwajcarię, Austrię, byłą Jugosławię, Albanię, Grecję, Bułgarię i Turcję (Wolf 1971). Nie został stwierdzony w Czechach i Słowacji. W Polsce znajdują się izolowane, najbardziej na północ wysunięte stanowiska wybitnie ciepłolubnego podgatunku Episyron gallicum gallicum. Inny podgatunek - E. g. intermedium - znany jest z jednego stanowiska w południowej Szwecji i kilku historycznych już stanowisk w Niemczech. Występowanie E. gallicum w Polsce zostało odnotowane na Pojezierzu Pomorskim i Nizinie Mazowieckiej, bez podania bliższej lokalizacji stanowisk (Schmid-Egger, Wolf 1992). W 1976 roku jeden okaz E. g. gallicum został złowiony w Koluszkach na Wyżynie Małopolskiej (Wiśniowski, Kowalczyk 1998). | |
| Biotop/Siedlisko | Gatunek wybitnie termofilny. Preferuje silnie nasłonecznione murawy kserotermiczne z rzadką, trawiastą roślinnością porastającą zbocza o południowej ekspozycji, zamieszkane przez pająki stanowiące pokarm dla larw (Oehlke, Wolf 1987). | |
| Biologia | Poznana fragmentarycznie. W ciągu roku występuje prawdopodobnie jedna generacja. Postaci doskonałe pojawiają się od początku lipca do pierwszej połowy września. Imagines odżywiają się nektarem roślin z rodziny Apiaceae i Asteraceae; w poszukiwaniu spadzi odwiedzają także kolonie mszyc. Samice polują na dość duże pająki z rodziny krzyżakowatych Araneidae. Sparaliżowane ofiary umieszczane są w gniazdach wykopanych w sypkim podłożu. Po złożeniu jaja na ofierze samica zakopuje gniazdo i nie wykazuje dalszej troski o potomstwo. Rozwój larwy trwa kilka tygodni. Przepoczwarczenie następuje na wiosnę następnego roku. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Brak dokładnych obserwacji na ten temat; ze względu na małą liczbę bardzo rzadko zasiedlonych stanowisk, gatunek ten z pewnością kwalifikuje się do kategorii taksonów skrajnie nielicznych. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Jedną z najważniejszych przyczyn zaniku E. gallicum są sukcesyjne przemiany zbiorowisk kserotermicznych; dotyczy to zwłaszcza obszarów powstałych w wyniku działalności człowieka. Obecnie, w wyniku rezygnacji z wypasu owiec i kóz oraz zaprzestania koszenia muraw, ulegają one przemianie w ciepłolubne zarośla i lasy. Kurczenie się odpowiednich dla tego gatunku biotopów jest również wynikiem zalesiania zboczy na podłożu wapiennym i lessowym, wykorzystywanych dawniej jako pastwiska, a obecnie traktowanych jako nieużytki. | |
| Prognoza zmian populacji | Sytuacja gatunku w krajach ościennych, sporadyczne obserwacje z terenu Polski oraz niekorzystne przemiany ekosystemów murawowych w zbiorowiska leśne każą przypuszczać, iż w najbliższych kilku lub kilkudziesięciu latach spadkowa tendencja liczebności polskiej populacji opylca utrzyma się. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Nie jest w objęty ochroną gatunkową. Jako gatunek silnie zagrożony wymarciem uwzględniony w nowej polskiej "czerwonej liście zwierząt" (Głowaciński (red.) 2002), jak również niemieckiej "czerwonej liście" (Schmid-Egger i in. 1998). | |
| Proponowane sposoby ochrony | Przede wszystkim niezbędne jest poznanie rozmieszczenia E. gallicum w Polsce. Na wykrytych stanowiskach konieczne jest utrzymanie biotopów nieleśnych preferowanych przez ten gatunek. Należy więc prowadzić ochronę czynną zapobiegającą zarastaniu terenów murawowych. Nie należy też dopuszczać do zalesiania takich terenów. | |
| Summary | It is a very rare, highly thermophilous Mediterranean species, withdrawing from many localities in Europe. In Poland it was only noted in the Pomeranian Lake District and in the Mazovian Lowland. In 1976 one individual of Episyron gallicum was collected in the Małopolska Upland. It is declining principally due to successional changes in xerothermic communities which are its preferred habitat. If not grazed or mown, these communities turn into thermophilous shrubs and forests. The species is not protected by law; active protection of its habitats is required. | |
| Źródła informacji | Głowaciński Z. (red.) 2002. Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków, 155 ss.  Oehlke J., Wolf H. 1987. Beiträge zur Insekten-Fauna der DDR: Hymenoptera - Pompilidae. Beitr. Ent. 37(2): 279-390. Schmid-Egger Ch., Schmidt K., Doczkal D., Burger F., Wolf H., Smissen J. 1998. Rote Liste der Grab-, Weg-, Faltenwespen und "Dolchwespenartigen" (Hymenoptera: Sphecidae, Pompilidae, Vespidae, "Scolioidea"). In: Rote Liste gefährdeter Tiere Deutschlands. Bundesamt für Naturschutz: 138-146. Schmid-Egger Ch., Wolf H. 1992. Die Wegwespen Baden-Württembergs (Hymenoptera, Pompilidae). Verröff. Naturschutz Landschaftspflege Bad.-Württ. 67: 267-370. Wiśniowski B., Kowalczyk J.K. 1998. Materiały do poznania nastecznikowatych Polski (Hymenoptera: Aculeata: Pompilidae). Prądnik. Prace Muz. Szafera, 11-12: 251-260. Wolf H. 1971. Prodromus der Hymenopteren der Tschechoslowakei. Pars 10: Pompiloidea. Acta faun. entomol. Mus. Nat. Pragae, 14, supl. 3: 1-73. | |
| Autor | Bogdan Wiśniowski | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
