Mnemiopsis leidyi (Agassiz 1865) – Warty comb jelly

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Brak danych umożliwiających wiarygodną ocenę aktualnego statusu w Polsce

Inwazyjny gatunek obcy

Masowy rozwój w Morzu Czarnym i Azowskim był główną przyczyną znacznego ograniczenia liczebności kilku ważnych dla rybołówstwa gatunków ryb, może być przyczyną poważnych zmian w strukturze sieci troficznej i daleko idącego zagrożenia dla funkcjonowania rybołówstwa, zwłaszcza śledziowego i szprotowego.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Przedłużeniem ciała żebropława płatowego są płaty gębowe. Pod dwoma głównymi płatami gębowymi występują cztery mniejsze płaty. W czasie ruchu płaty zamykają całkowicie otwór gębowy. Płaty gębowe mają na obrzeżach wici. Środkowa część płatów gębowych znajduje się ponad wargami szczeliny gębowej. Obie wargi są wyjątkowo kurczliwe, w środkowej części mają wyraźny fałd, który sięga do końcowej części kanału gardłowego. Dookoła zewnętrznego końca obu warg przebiegają cztery kanały utworzone z rozdwojonych dalszych końców kanału gardłowego. Ponad wargami gębowymi znajduje się aparat czułkowy. Wzdłuż boków ciała kępki cienkich czułków tworzą specjalne bruzdy. Końce bruzd uchodzą do warg gębowych tworząc wyjątkowo efektywny aparat chwytny. Zwierzę porusza się dzięki uderzeniom witek pokrywających powierzchnię jego grzebieni. Pływa głównie otworem gębowym do przodu, skierowanym zazwyczaj do góry, czasem do dołu. Poruszanie jest kontrolowane przez system nerwowy. Na biegunie apikalnym występuje statocysta. Podskórna sieć systemu nerwowego występuje głównie pod rzędami grzebieniastych łapek. Gatunek drapieżny - żywi się wszystkimi zwierzętami, jakie jest w stanie schwytać płatami gębowymi (holoplankton, planktonowe larwy organizmów bentosowych, jaja i larwy ryb). Fitoplankton niekiedy znajdowany w żołądkach najprawdopodobniej pochodzi ze strawionych widłonogów. Skład pokarmu zmienia się zależnie od sezonu, miejsca i pory dnia. W lecie są to głównie planktonowe skorupiaki: małe osobniki preferują wioślarki, a większe widłonogi oraz jaja i larwy ryb. Średnia wielkość pokarmu zawiera to 0,75-1 mm. Żebropławy żerujące w wodach przybrzeżnych mają bardziej różnorodny pokarm w porównaniu z bytującymi w wodach otwartych. Zawiera więcej widłonogów, larw ryb i larw bezkręgowców. M. leidyi jest obojnakiem samozapładniającym się. Gonady znajdują się wzdłuż ośmiu południkowych kanałów systemu gastro-waskularnego. Rzędy spermatoforów są rozłożone wzdłuż kanałów południkowych. Rzędy jajników znajdują się naprzeciw (w sąsiadujących kanałach). Liczba produkowanych jednocześnie jaj zależy od dostępności pokarmu i temperatury. Gatunek ten fosforyzuje. Świecenie jest związane z rzędami wici ruchowych. Są one niezwykle wrażliwe. Delikatne potrząśnięcie naczyniem, ze zwierzęciem wystarcza do wyzwolenia wyraźnej reakcji świetlnej. Komórki produkujące światło znajdują się w kanałach południkowych, leżą asymetrycznie w stosunku do osi kanału. Należy do makrozooplanktonu.

Siedliska w zasięgu rodzimym

Siedliska morskie. Występuje w płytkich estuariach i zatokach atlantyckiego wybrzeża Ameryki, których głębokość to koło 2 do 30 metrów. Występuje także w bardziej otwartych wodach przybrzeżnych. Jest organizmem eurytermicznym. Temperatury, w których jest spotykany, wahają się w przedziale od 0°C w rejonach północnych zimą do 32°C w subtropikalnych estuariach latem. Zwykle największą liczebność gatunku obserwuje się przy temperaturze wody około 20°C.

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Zatoki Morza Bałtyckiego

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

Zawleczenie z któregoś rejonu Ameryki do Europy nastąpiło w latach 80. XX wieku. Prawdopodobnie dostał się z wodami balastowymi statków. Pierwsze inwazją zostało dotknięte Morze Czarne, a następnie Azowskie i Kaspijskie. Gatunek ten przedostał się też do Morza Marmara i Egejskiego. W Bałtyku po raz pierwszy stwierdzony w Zatoce Kilońskiej w 2006 roku. W 2007 roku stwierdzony był u wybrzeży Finlandii i Szwecji, a na początku października tego roku pierwszy raz stwierdzono jego obecność w Zatoce Gdańskiej.

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Opis rozmieszczenia

Rozmieszczenie punktowe: około 10 osobników stwierdzono 3.10.2007 w Juracie

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

około roku 2007

Sposoby transportu

  • Przypadkowe zawleczenie do Polski

Przyczyny sprowadzenia

  • Przypadkowo zawleczony w wodach balastowych

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

  • Przypadkowe zawleczenie na/w środkach transportu (pasażer na gapę)

Sposób rozprzestrzeniania się po introdukcji

Gatunek rozprzestrzenia się samodzielnie, bez udziału człowieka

Literatura

  • Janas U., Zgrundo A. 2007. First record of Mnemiopsis leidyi A. Agassiz, 1865 in the Gulf of Gdańsk southern Baltic Sea). Aquatic Invasions 450-454. link
  • Lehtiniemi M., Pääkkönen J.P., Flinkman J., Katajisto T., Gorokhova E., Karjalainen M. Viitasalo S., Björk H. 2007. Distribution and abundance of the American comb jelly (Mnemiopsis leidyi) – A rapid invasion to the northern Baltic Sea during 2007. Aquatic Invasions 445-449. link
  • Riisgård H. U., Barth-Jensen C., Madsen C. V. 2010. High abundance of the jellyfish Aurelia aurita excludes the invasive ctenophore Mnemiopsis leidyi to establish in a shallow cove (Kertinge Nor, Denmark). Aquatic Invasions 347–356. link
  • Riisgård H. U., Bøttiger L., Madsen C. V., Purcell J. E. 2007. Invasive ctenophore Mnemiopsis leidyi in Limfjorden (Denmark) in late summer 2007 - assessment of abundance and predation effects. Aquatic Invasions 395-401. link
  • Tendal O. S., Jensen K. R., Riisgård H. U. 2007. Invasive ctenophore Mnemiopsis leidyi widely distributed in Danish waters. Aquatic Invasions 455-460. link

Rodzaj organizmu: Jamochłon

Typ: Ctenophora
Klasa/Gromada: Tentaculata
Rząd: Lobata
Rodzina: Bolinopsidae

Synonimy łacińskie: Mnemiopsis gardeni L.Agassiz 1860; Mnemiopsis mccradyi Mayer, 1990

Synonimy angielskie: American comb jelly; Comb jellyfish; Sea gooseberry; Sea walnut; Venus' girdle; Warty comb jelly