Opeas pumilum (L. Pfeiffer, 1840)
subulina karliczka
Dwarf Awlsnail

 introdukcja historyczna, w zasadzie po roku 1800introdukcja/inwazja transoceaniczna, czyli międzykontynentalnaRodzina  Subulinidae  subulinowate
Rząd  Stylommatophora  trzonkooczne
Gromada  Gastropoda  ślimaki
Typ  Mollusca  mięczaki
 
 
 
 
 
   

powiększ

powiększ

powiększ

   
Locus typicus/Terra typica  

Bristol (szklarnia), Wielka Brytania - opisany z obszaru inwazyjnego.

   
Pierwotna ojczyzna gatunku  

Ameryka Środkowa, włącznie z Florydą.

   
Podstawowe cechy morfologiczne  

Wysokość 6-7 mm, szerokość 1,9-2 mm. Muszla wydłużona, wieżyczkowata, złożona z 6-6½ skrętów, z których ostatni stanowi mniej więcej połowę wysokości muszli. Powierzchnia niemal przezroczystej i bezbarwnej muszli z lekkim połyskiem i delikatną, ale bardzo wyraźną mikrorzeźbą, złożoną z nieregularnych, ukośnych prążków. Otwór zaokrąglony na dole, kolumelarny brzeg otworu lekko wywinięty.

   
Biologia, ekologia  

W szklarni w Bristolu, skąd Opeas pumilum został opisany, ślimaki te żyły w otoczeniu hodowanych tam ananasów. Z kolei w szklarniach na terenie stanu Nowy Jork, gdzie prowadzono badania nad ich ekologią, uprawiano róże (Karlin 1956).

Ślimaki nie powodowały szkód w uprawach; są trawożerne, a najlepsze warunki o życia znajdują w siedliskach wilgotnych. W doświadczeniach amerykańskich najliczniej zasiedlały okrywające uprawy słomiane maty, często nasycane gnojowicą, których wilgotność przekraczała 90%; wilgotność powietrza w szklarniach dochodziła do 70%. Aktywne głównie w nocy. Mogą osiągać zagęszczenia przekraczające 1000 osobników na m2.

   
Okoliczności poprzedzające pojawienie się gatunku w Polsce  

Opeas pumilum pochodzi z tropikalnej Ameryki Środkowej. W stanie naturalnym występuje również na Florydzie. W położonych bardziej na północ stanowiskach na obszarze Stanów Zjednoczonych żyje tylko w cieplarniach (Pilsbry 1946). Ślimak ten został szeroko rozwleczony po świecie z transportami roślin, jednak na ogół występuje w cieplarniach, z wyjątkiem wielu wysp pacyficznych, gdzie naturalizował się (Solem 1988). Prawdopodobnie jest też w Australii, choć jeszcze nie był stamtąd podawany. Na Madagaskarze został znaleziony kilkakrotnie w 1990 roku, w ogrodach, ale również w lesie deszczowym (http://data.acnatsci.org/biodiversity_databases/snails.php/typesSubulininae). Do Europy został zawleczony prawdopodobnie na początku XIX wieku (pierwszy raz znaleziony w 1816 r. w Bristolu, skąd został opisany). Obecnie podawany jest z cieplarni z różnych stron Europy, m.in. z Austrii, Węgier, Niemiec, Francji, Irlandii, Holandii, Szwecji, Danii oraz Republiki Czeskiej (Kerney i in.1983, Pintér i Suara 2004, Horsák i in. 2004) i Polski.

   
Ekspansja/inwazja w Polsce, czas i miejsce  

W Polsce pierwsze notowania pochodzą z lat 30. XX wieku. Niemal równocześnie został znaleziony w Poznaniu - w 1933 roku w cieplarniach Parku Wilsona (Urbański 1938) i w cieplarniach Wrocławia (Boettger 1932). Jego występowanie w Poznaniu zostało ostatnio potwierdzone (A. Wiktor - inf. ustna), natomiast stanowisko we Wrocławiu wymaga uaktualnienia (Riedel 1988).

   
Występowanie na terenach chronionych  

Nie występuje u nas poza szklarniami.

   
Wpływ na ekosystemy i gatunki rodzime  

Nie wykazano, występuje tylko w warunkach sztucznych.

   
Prognoza  

Możliwy do znalezienia w cieplarniach innych miast Polski. Dalszemu rozprzestrzenianiu się tego gatunku sprzyja intensywna hodowla roślin cieplarnianych i handel nimi.

   
Literatura  
  • Boettger C.R. 1932. Die Besiedlung neu angelegter Warmhäuser durch Tiere. Ein Beitrag zur Frage der Bildung von Gewächshausfaunen. Zeitschrift für Morphologie und Ökologie der Tiere 24: 394-407.
  • Horsák M., Dvořák L., Juřičková L. 2004. Greenhouse gastropods of the Czech Republic: current stage of research. Malakológiai Tájékoztató [Malacological Newsletter] 22: 141-147.
  • Karlin E.J. 1956. Notes on the ecology of Zonitoides arboreus (Say), Opeas pumilum (Pfeiffer), and Lamellaxis gracilis (Hutton) in greenhouses. American Midland Naturalist 55 (1): 121-125.
  • Pilsbry H.A. 1946. Land Mollusca of North America (North of Mexico). The Academy of Natural Sciences of Philadelphia, Monographs, 3, II (1): 1-520.
  • Pintér L., Suara R. 2004. . Magyarországi puhatestűek katalógusa hazai malakológusok gyűjtései alapján [Catalogue of Hungarian Mollusca]. Magyar Természettudományi Múzeum, Budapest: 1-547.
  • Riedel A. 1988. Katalog Fauny Polski, 36 (1). Ślimaki lądowe (Gastropoda terrestria). PWN, Warszawa: 1-316.
  • Solem A. 1988. Non-camaenid land snails of the Kimberley and Northern Territory, Australia. I. Systematics, Affinities and Ranges. Invertebrate Taxonomy 2 (4): 455-604.
  • Urbański J. 1938. Materiały do fauny mięczaków województwa poznańskiego. II. Fragmenta Faunistica Musei Zoologici Polonici 3 (22): 439-467.
   
Streszczenie  

Opeas pumilum (L. Pfeiffer, 1840) originates from tropical Central America. This snail has spread all over the world with transports of plants but almost everywhere it occurs in hothouses, except for many Pacific islands where it has become naturalized. In Europe Dwarf Awlsnail was found for the first time in 1816, in a hothouse in Bristol from where it has been described; all other records concern hothouses and glasshouses. In Poland the first records came in the 1930s from a hothouse in Poznań where it has survived until now and from Wrocław but this locality should be confirmed. No damage to greenhouse plants has been reported.

   
Opracowanie  Ewa Stworzewicz
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2008-2014