Attagenus smirnovi Zhantiev, 1973
szubak Smirnowa

 introdukcja bieżąca, ostatnie ćwierćwieczeintrodukcja/inwazja transoceaniczna, czyli międzykontynentalnaRodzina  Dermestidae  skórnikowate
Rząd  Coleoptera  chrząszcze
Gromada  Insecta   owady
Typ  Arthropoda  stawonogi
 
 
 
 
 
   

powiększ

powiększ

powiększ

   
Locus typicus/Terra typica  

Moskwa [sic!] - opisany już z obszaru inwazyjnego.

   
Pierwotna ojczyzna gatunku  

Prawdopodobnie wschodnia i środkowa część Afryki równikowej.

   
Podstawowe cechy morfologiczne  

Przeciętne wymiary ciała: długość 2,5 mm, szerokość 1,5 mm (samce) lub odpowiednio: 4 mm i 2,5 mm (samice); barwa pokryw jasnobrunatna ze złocisto-żółtym owłosieniem; u samców mogą też występować ciemniejsze, brunatne włoski.

   
Biologia, ekologia  

W Afryce (Kenia, Erytrea, Etiopia, Kongo; Háva 2003) chrząszcze - wg Zhantieva (1976) - występują masowo w gniazdach ptaków (np. jerzyka małego Apus affinis) i nietoperzy. Larwy ich żywią się martwą materią pochodzenia zwierzęcego (pióra, sierść, skóra itp.). Chrząszcze dobrze latają, dlatego synantropijnie w budynkach najczęściej spotykane są w sezonie wiosennym i letnim, zarówno martwe, jak i żywe imagines w pobliżu zamkniętych okien, co świadczy o ich dużych możliwościach lokomocyjnych, a tym samym inwazyjnych.

   
Okoliczności poprzedzające pojawienie się gatunku w Polsce  

Jeśli rzeczywiście pierwotną ojczyzna tego gatunku jest Afryka środkowa i wschodnia, to bardzo prawdopodobne, że pierwszymi ogniskami tego szkodnika w Europie były muzealne magazyny zoologiczne w wielkich miastach z początkiem lat 60. XX wieku. Wszystkie wczesne informacje z Europy (w Moskwie znany od 1961 roku, a odkrywcą był E. S. Smirnow, którego nazwisko upamiętnił Żantiew w nazwie gatunkowej) dotyczą owej dekady i dwóch następnych dekad. Tak było w przypadku Danii (Arevad 1975), Anglii (Peacock 1979), Norwegii (Ottesen 1985). Poza Afryką i Europą skórnik ten jest znany obecnie także z pd.-zach. Azji (Oman na półwyspie Arabskim; Háva 2000). W najbliższym sąsiedztwie naszego kraju odnotowany najwcześniej w Niemczech (Naumann 1986, Köchler i Klausnitzer 1998) i b. Czechosłowacji (Černý 1989), a następnie na Ukrainie zachodniej (Tarnopol, 1993, leg. A. Kuśka; okaz w Muzeum Przyrodniczym ISEZ PAN w Krakowie). Dopiero na przełomie wieków sygnalizowany z Łotwy i Białorusi (Barševskis 2001).

   
Ekspansja/inwazja w Polsce, czas i miejsce  

W Polsce pierwsze stwierdzenia nastąpiły w roku 2000 (Poznań-Rataje, 10 X w prywatnym mieszkaniu; Warszawa-Śródmieście, 10 VIII - wyhodowane z larw w Muzeum i Inst. Zool. PAN), a w latach 2001-2004 zbierano już ten gatunek na wielu stanowiskach w dużych miastach - Poznań-Jeżyce: mieszkanie pryw., Poznań-Śródmieście: Biblioteka UAM, Poz.-Ogrody: AR; Wrocław-Centrum: mieszkanie pryw.; Szczecin-Śródmieście, AR; Kraków-Półwsie Zwierzynieckie: mieszkanie pryw.; Białystok: mieszkanie pryw. (Ruta i in. 2004). Ponieważ wszystkie zacytowane doniesienia zostały przekazane przez entomologów i dotyczą bądź ich mieszkań, bądź miejsc pracy na uczelniach i w instytucjach PAN - należy wnioskować, iż skórnik ten zdołał zasiedlić w krótkim czasie także wiele innych mieszkań oraz siedzib instytucji - również poza wielkimi miastami. Ponieważ informacje o pojawach w Polsce są niemal jednoczesne, a materiały w starszych kolekcjach nie zawierają tego gatunku (co sprawdzono w Krakowie, Poznaniu i Warszawie) - należy wnosić, iż rzeczywiście pojawił się u nas dopiero u schyłku XX wieku, a ponieważ wcześniejsze doniesienia pochodziły zarówno z zachodu, jak i ze wschodu oraz z południa - o kierunkach inwazji nic na razie nie można powiedzieć.

   
Występowanie na terenach chronionych  

Brak informacji.

   
Wpływ na ekosystemy i gatunki rodzime  

Nie badano.

   
Szkodliwość, profilaktyka i zwalczanie  

W naszym kraju pożądane byłoby przeprowadzenie badań kontrolnych w magazynach zakładów przemysłu skórzanego i futrzarskiego i w razie potrzeby opracowanie na ich użytek instrukcji w zakresie profilaktyki i ewentualnego zwalczania tego szkodnika.

   
Prognoza  

Prawdopodobnie chrząszcz ten opanował już całą Europę środkową, północną i wschodnią. Należy przypuszczać, iż obecnie kierunek inwazji powinien zmienić się na południowy (Bałkany, Italia) i zachodni (Francja, Hiszpania).

   
Literatura  
  • Arevad K. 1975. Attagenus smirnovi: optraden i Danmark. Entomologiske Meddelelser, Kobenhavn, 43: 172-176.
  • Barševskis A. 2001. New and rare species of beetles in the Baltic states and Belarus. Baltic Journal of Coleopterology 1: 3-18.
  • Černý Z. 1989. Faunistic records from Czechoslovakia: Attagenus smirnovi. Acta Entomologica Bohemoslovaca (Praha) 86: 76.
  • Háva J. 2000. New interesting Dermestidae (Coleoptera) from the world with descriptions of ten new species. Veröffentlichungen Naturkundemuseum Erfurt 19: 161-171.
  • Háva J. 2003. World Catalogue of the Dermestidae (Coleoptera). Studie a zaprávy Oblastniho musea Praha-východ, Suplementum 1: 1-196.
  • Köchler F., Klausnitzer B. 1998. Verzeichnis der Käfer Deutschlands. Entomologisches Nachrichten und Berichte, Leipzig, Dresden, Beiheft 4: 1-185.
  • Naumann E. 1986. Attagenus smirnovi- eine neue Art für die DDR? Entomologische Nachrichten und Berichte, Leipzig, Dresden, 30: 270.
  • Ottesen P.S. 1985. Attagenus smirnovi- new to Norway, a coming insect pest? Fauna Norvegica (Ser. B.) 32: 108-109.
  • Peacock E.R. 1979. Attagenus smirnoviZhantiev, a species new to Britain, with keys to the adults and larvae of British Attagenus. Entomologist's Gazette 30: 131-136.
  • Ruta R., Konwerski S., Kadej M., Herrmann A., Lasoń A. 2004. Three species of dermestid beetles (Coleoptera: Dermestidae) new to the Polish fauna with remarks on dermestids introduced to Poland. Polskie Pismo Entomologiczne 73: 307-314.
  • Zhantiev R.D. 1973. New and little known dermestids in the fauna of the U.S.S.R. Zoologicheskii Zhurnal 52: 282-284.
  • Zhantiev R.D. 1976. The Dermestidae of the USSR. Izdatelstvo Moskovskogo Universiteta, Moskwa: 1-182.
   
Streszczenie  

Attagenus smirnowi Zhant. originated from tropical Africa from where it arrived in the 1960s to some zoological museums in Europe, probably with postal matter containing museum specimens. It was described in the next decade from the museum of The Moscov University. In Poland the first records are dated to 2000-2004 and concern store rooms in zoological institutes and private apartments of entomologists in Poznań, Warszawa, Wrocław, Kraków, Białystok and Szczecin. In Africa this species occurs commonly in birds' nests and bats' roosts, and its larvae feed on the remnants of food consumed by hosts. Beetles are good flyers and in Central Europe they are most active in spring and summer months. So far, no damage to scientific collections, caused by the species have been noted but one can not exclude possibility that in future it will cause damage, particularly in such places as large fur and leather stores.

   
Opracowanie  Jerzy Pawłowski
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2008-2014