Ovis ammon (Linnaeus, 1758)
muflon
Mouflon

 introdukcja/inwazja regionalnaRodzina  Bovidae  krętorogie
Rząd  Artiodactyla  parzystokopytne
Gromada  Mammalia  ssaki
Typ  Chordata  strunowce
 
 
 
 
 
   

powiększ

powiększ

powiększ

   
Pierwotna ojczyzna gatunku  

Muflony introdukowane na kontynent europejski pochodziły z Sardynii i Korsyki. Jednak według niektórych źródeł (Lever 1985, Červeny i in. 2003), reliktowe populacje zamieszkujące te wyspy (a także Cypr) są potomkami udomowionych muflonów, które były tu w czasach starożytnych introdukowane z obszaru pierwotnego występowania, rozciągającego się od Azji Mniejszej po Zatokę Perską i wschodnie granice Iranu.

   
Podstawowe cechy morfologiczne  

Ogólnym pokrojem ciała muflon przypomina owcę Ovis aries. Długość ciała samca (tryka) wynosi 110-130 cm, a wysokość w kłębie - 75-88 cm. Masa ciała samca wynosi od 35-50 kg. Samice (owce) są mniejsze, osiągając długość 100-110 cm, wysokość 65-75 cm i masę 25-35 kg. Umaszczenie sierści muflona jest ceglasto-brązowe, na grzbiecie ciemniejsze. Głowa, brzuch, wewnętrzna strona nóg i ich dolna część oraz lustro na zadzie są białe. W zimie sierść ma kolor kasztanowo-brązowy z czarnym nalotem na grzbiecie. Starsze tryki mają u dołu szyi czarną grzywę, a na bokach tułowia białą plamę (siodło), która w lecie jest siwa, a w zimie biała. Tryki mają rogi (ślimy, muszle), które stale rosną u nasady i wyginają się w kształt półksiężyca, u starszych osobników tworząc zamknięte koło. Waga ślimów u starych tryków wynosi ok. 3 kg, a obwód przy nasadzie - ok. 25 cm. Rogi wyrastają również u bardzo nielicznych owiec, ale są one krótkie i proste (Pucek i Sych 1984).

   
Biologia, ekologia  

Z wyjątkiem niektórych bardzo starych tryków, muflony żyją przez cały rok w stadach (kierdelach). W lecie owce i młode tryki tworzą kierdele złożone z kilkunastu sztuk, którym przewodzi stara owca. Starsze tryki żyją latem w odrębnych, małych stadkach. W zimie młode i starsze owce oraz tryki tworzą duże kierdele. Najstarsze tryki żyją samotnie przez cały rok, bądź odłączają się od kierdela w czasie rui. Ruja trwa najczęściej od października do grudnia, wyjątkowo od sierpnia do stycznia. Tryki toczą w tym czasie ostre walki o owce. Ciąża trwa ok. 22 tygodnie; od końca lutego do czerwca (najczęściej w marcu-kwietniu) rodzi się 1 lub 2 młode. Są one karmione mlekiem przez ok. 5 miesięcy, mimo że od ukończenia 3 tygodnia życia jedzą już trawę i liście. Zwierzęta te osiągają dojrzałość płciową w wieku 2-3 lat i żyją do ok. 20 lat. Muflony najchętniej zasiedlają dolne partie gór do wysokości 2000 m. n.p.m. Latem przebywają w wyższych partiach gór, w zimie schodzą w doliny. Preferują górskie lasy liściaste i mieszane o wysokim podszyciu, przerywane polami. Żywią się roślinami zielnymi, liśćmi krzewów i owocami, zimą również suchymi liśćmi, korą drzew, gałązkami i porostami. Żerują zarówno w dzień, jak i w nocy.

   
Okoliczności poprzedzające pojawienie się gatunku w Polsce  

Pierwsze muflony sprowadzono na kontynent europejski w okolice Wiednia z Korsyki i Sardynii w XVIII wieku. Rozwój hodowli w łowiskach rozpoczął się na większą skalę w XIX wieku (Nowak 1968, Lever 1985). Muflony wprowadzono wówczas m.in. na obszar Niemiec, Czech i Słowacji.

   
Ekspansja/inwazja w Polsce, czas i miejsce  

Na obszar Polski w jej obecnych granicach muflony zostały po raz pierwszy introdukowane w 1901 lub 1902 r. Hrabia Seidlitz-Sandreczki sprowadził 5 muflonów z hodowli na obszarze dzisiejszej Słowacji i wsiedlił je w okolicach Bielawy w Górach Sowich. Introdukcja ta powiodła się - mimo prowadzenia odstrzału populacja w 1920 r. liczyła 20 osobników (Pax 1925). Kolejne udane introdukcje na Dolnym Śląsku (w Karkonoszach) przeprowadzono w latach 1912 i 1913. Kilka introdukowanych wówczas osobników dało początek populacji liczącej w 1925 r. 48 osobników. W 1914 i 1921 r. muflony introdukowano w Górach Wałbrzyskich, gdzie w 1925 r. liczebność populacji wynosiła 134 osobniki. Z kolei w 1928 r. introdukowano 3 tryki i 6 owiec w masywie Śnieżnika w Sudetach. Podobnie jak w przypadku wcześniejszych introdukcji, populacja ta, mimo stałego pozyskania, cechowała się bardzo szybkim przyrostem. W kolejnych 9 latach po introdukcji występowało tu odpowiednio 12, 20, 31, 58, 78, 105, 153, 194 i 250 osobników (Pax 1925, Nowak 1968). Ponadto przeprowadzono na Dolnym Śląsku kilka innych udanych introdukcji muflonów, a liczebność tego gatunku przed wybuchem II wojny światowej osiągnęła tu swoje maksimum.

Na obszar Polski w jej granicach sprzed II wojny światowej pierwsze muflony (6 owiec i 2 tryki) zostały sprowadzone w 1934 r. z Hamburga do Nadleśnictwa Starzawa. Początkowo muflony utrzymywano w hodowli zamkniętej na obszarze, który obecnie znajduje się na pograniczu Polski i Ukrainy. Po rozmnożeniu, w 1935 r. muflony zostały wypuszczone na wolność, a do wybuchu wojny liczebność tej populacji wzrosła do ponad 20 osobników (Szczepkowski 1951). Muflony spotykane były w okolicznych lasach do 1944 r., jednak ostatecznie introdukcja ta nie powiodła się (Nowak 1968).

Druga w porządku chronologicznym introdukcja w granicach Polski sprzed II wojny światowej miała miejsce w okolicach Spały. W 1937 r. sprowadzono tu do hodowli zamkniętej 2 tryki i 4 owce pochodzące z Niemiec. Wybuch wojny sprawił, że introdukcja tych osobników do wolnej przyrody nie powiodła się (Szczepkowski 1951). Prawdopodobnie jeszcze przed 1939 r. nieudanej introdukcji dokonano także na obszarze Szwajcarii Kaszubskiej, w rejonie Wieżycy. Introdukowano tu 9 muflonów sprowadzonych z Dolnego Śląska. Ostatnie stwierdzenia muflonów (1 tryka i 1 owcy) w tej okolicy miały miejsce w 1946 r. (Nowak 1968).

Kolejnych dwóch introdukcji na niżu dokonano w Wielkopolsce. W 1941 r. sprowadzono na teren Nadleśnictwa Wronki 4 tryki i 10 owiec do hodowli zamkniętej. Rok później nieznaną liczbę muflonów sprowadzono do podobnej hodowli w Nadleśnictwie Sieraków. W tym samym roku osobniki z obu hodowli znalazły się na wolności. W 1945 r. populacja w Nadleśnictwie Wronki liczyła 35, a w Nadleśnictwie Sieraków - 30 osobników (Nowak 1968).

Mimo prób introdukcji, w czasie II wojny światowej nastąpił znaczny spadek liczebności muflonów w Polsce. W 1948 r. populację krajową szacowano na 350-380 osobników, występujących na terenie 6 ówczesnych Dyrekcji Lasów Państwowych: Wrocław (najliczniej), Poznań, Zielona Góra, Toruń, i Bytom (Ostrowski 1949, Graczyk i Bereszyński 1992). W kolejnych latach nastąpiła odbudowa liczebności populacji dolnośląskiej od 333 osobników w 1948 r., do 511 w 1949 r., 750 w 1950 r. i ok. 1100 w 1951 r. Na całym pozostałym obszarze Polski liczebność muflonów w tym okresie była znacznie niższa, a jej przyrost - niewielki (46 osobników w 1948 r., 63 w 1949 r. i 59 w 1950 r.; Szczepkowski 1951).

Pierwszą po wojnie próbę introdukcji muflonów przeprowadzono w 1950 r. na terenie Nadleśnictwa Ciechanów. Sprowadzone z Czechosłowacji 4 owce i 2 tryki umieszczono w zagrodzie hodowlanej, a następnie wypuszczono na wolność jedną parę. Obydwa osobniki wkrótce zginęły, a hodowlę zlikwidowano. W tym samym okresie, wskutek kłusownictwa i drapieżnictwa ze strony wilków, całkowicie zanikły dwie populacje muflonów introdukowane w czasie II wojny światowej w Wielkopolsce, w Nadleśnictwach Wronki i Sieraków. Po 1952 r. również liczebność populacji dolnośląskich zaczęła gwałtownie spadać, osiągając w 1955 r. poziom zaledwie 180-200 osobników, czyli pięciokrotnie niższy niż cztery lata wcześniej. Przyczyną tak drastycznego spadku liczebności był niewątpliwie niewystarczający standard zabiegów hodowlanych (zwłaszcza zimowego dokarmiania), drapieżnictwo ze strony zdziczałych psów oraz kłusownictwo.

W 1952 r. podjęto próbę introdukcji muflonów na zupełnie nowym obszarze. W bezpośrednim sąsiedztwie Świętokrzyskiego Parku Narodowego, na terenie Nadleśnictwa Łagów introdukowano 2 tryki i 1 owcę pochodzące z Dolnego Śląska. W 1956 i 1957 r. liczebność tutejszej populacji wynosiła 7 osobników (Krzysztofik 1962, Nowak 1968). W 1956 r. (Nowak 1968) lub 1958 r. (Krzysztofik 1962) w tym samym miejscu introdukowano kolejne 4 tryki i 6 owiec sprowadzonych z Czechosłowacji. W 1962 r. populacja w Łysogórach liczyła 25-30, a w 1964 - 35 muflonów (Krzysztofik 1962, Nowak 1968). Jednak w kolejnych latach liczebność znacznie spadła, do 6 osobników w 1965 r. i zaledwie 3 w 1968 r. Ostatnia obserwacja żywego muflona (pojedynczej owcy) miała miejsce w 1973 r. Przez kolejne 11 lat nie było z rejonu Łysogór żadnych informacji o muflonach. W 1984 r. nieoczekiwanie znaleziono szczątki młodego samca zabitego przez kłusownika, co sugeruje, że do tego czasu mogło na tym obszarze przetrwać małe rozradzające się stado (Huruk 1995). Przyczynami zaniku muflona w Górach Świętokrzyskich, podobnie jak w przypadku innych nieudanych introdukcji, był brak zabiegów hodowlanych, kłusownictwo i drapieżnictwo ze strony wałęsających się psów (Nowak 1968, Huruk 1995).

Niepowodzenie wszystkich prób introdukcji na niżu spowodowało, że Dolny Śląsk, mimo drastycznego spadku liczebności muflonów w tym rejonie po 1952 r., pozostawał jedynym obszarem kraju, gdzie populacja tego gatunku była stosunkowo silna. Wskutek częściowego wyeliminowania czynników ograniczających liczebność populacji, spadek liczebności muflonów został po 1950 r. zahamowany. Dzięki temu całkowita liczebność populacji krajowej utrzymywała się na stałym poziomie przez kilkanaście kolejnych lat, mimo prowadzenia planowego odstrzału (Nowak 1968, Szczepkowski 1973).

Pod koniec lat 60. przeprowadzono udaną próbę rozszerzenia dotychczasowego zasięgu populacji dolnośląskiej. Na terenie Nadleśnictwa Jawor, gdzie gatunek ten wcześniej nie występował, introdukowano muflony sprowadzone z Niemiec (Kamieniarz 1993). W 1972 r. na stanowisku tym stwierdzono ok. 15 osobników. Poza tym muflony występowały wówczas w 5 innych nadleśnictwach Dolnego Śląska, a całą populację krajową szacowano na 235 osobników (Szczepkowski 1973). W 1975 r. populację muflonów na terenie Nadleśnictwa Jawor zasilono osobnikami pochodzącymi z Gór Sowich. Liczebność populacji na tym obszarze szybko wzrosła i po kilku latach rozpoczęto ich odstrzał i odłów w celu dalszych przesiedleń (Kamieniarz 1993).

W 1973 r., po kilkunastu latach przerwy, podjęto próbę introdukcji muflonów na niżu Polski, przesiedlając 3 osobniki (2 tryki i 1 owcę) z najstarszej polskiej populacji z okolic Świdnicy do zagrody hodowlanej na obszarze Nadleśnictwa Sławno w ówczesnym województwie słupskim (B. Florczak - inf. ustna 2006). Dwa lata później sprowadzono tu 2 owce i 1 tryka, pochodzące z tego samego źródła. Po kilku latach liczebność populacji w zagrodzie wzrosła i część osobników wypuszczono na wolność. Brak danych o dacie tej introdukcji i liczbie uwolnionych osobników. Wolno żyjąca populacja utrzymuje się na tym terenie do chwili obecnej, zajmując areał ok. 30 km2 na terenie Nadleśnictw Sławno i Polanów. Maksymalną liczebność, wynoszącą 60 osobników, zanotowano w 2000 r. Z kolei trzy lata później liczebność stada spadła do 28 osobników, co było najniższym poziomem w całym okresie po introdukcji. Odstrzał muflonów prowadzony jest przez Nadleśnictwo Polanów i utrzymuje się na poziomie 16% liczebności populacji. Obok populacji wolno żyjącej, utrzymywane jest stado hodowlane, liczące ok. 20 osobników (B. Florczak - inf. ustna 2006).

Kolejna udana introdukcja muflonów na niżu Polski miała miejsce w 1986 r. W Nadleśnictwie Wałcz, w ówczesnym województwie pilskim, wypuszczono 10 muflonów (4 tryki i 6 owiec), które pochodziły z półrezerwatowej hodowli zwierząt kopytnych na terenie nowego Ogrodu Zoologicznego w Poznaniu (Graczyk i Bereszyński 1992). Mimo rozszerzenia zasięgu na obszar sąsiadującego Nadleśnictwa Płytnica, w całym okresie po introdukcji liczebność tej populacji była niewielka, osiągając maksimum ok. 20 osobników w 1990 r. (Graczyk i Bereszyński 1992). Obecnie liczebność muflonów na obszarze obu nadleśnictw wynosi ok. 12 osobników (T. Kowalczewski - inf. ustna 2006).

W styczniu 1987 r. do zagrody hodowlanej w Nadleśnictwie Olsztynek, w ówczesnym województwie olsztyńskim, sprowadzono 3 tryki, 2 owce i 1 jagnię z hodowli zagrodowej w Kosewie. W tym samym roku muflony uciekły z zagrody hodowlanej, dając początek trwałej populacji zasiedlającej obszar Wzgórz Dylewskich (Kamieniarz 1993, Pampuch 2003, L. Serwotko - inf. ustna 2006). Populacja ta w ciągu kilku lat po introdukcji cechowała się szybkim wzrostem. Mogła się do tego przyczynić imigracja muflonów pochodzących z rozgradzanych wówczas zagród hodowlanych położonych na terenie Nadleśnictw Stare Jabłonki i Jedwabno. Z obu tych ośrodków, położonych odpowiednio w odległości 20 i 40 km od Wzgórz Dylewskich, uwolniono po ok. 20 muflonów (Jakubowski 1995 za Pampuch 2003). Inwentaryzacja w 1995 r. wykazała na Wzgórzach Dylewskich rekordową liczbę 120 muflonów, choć prawdopodobnie była to liczba zdecydowanie zawyżona (Pampuch 2003). Jednak niewątpliwie liczebność tutejszej populacji w kolejnych kilku sezonach drastycznie spadła. Spadku tego nie powstrzymały introdukcje 3 tryków (1 os. w 1997 r. i 2 os. w 1998 r.) pochodzących z hodowli w Kosewie. W latach 1998-2006 Wzgórza Dylewskie zasiedlało jedynie 32-40 muflonów (Pampuch 2003, L. Serwotko - inf. ustna 2006). Ponieważ w całym okresie po introdukcji odstrzał muflonów utrzymywany był na niskim poziomie (poniżej 18% liczebności populacji), główną przyczyną zmniejszenia się liczby muflonów było prawdopodobnie drapieżnictwo ze strony zdziczałych psów, lisów, a być może także kłusownictwo (Pampuch 2003).

Dane o obecnym rozmieszczeniu muflonów, udostępnione przez Stację Badawczą Polskiego Związku Łowieckiego (PZŁ) w Czempiniu, oraz informacje ustne uzyskane od nadleśnictw i kół łowieckich, wskazują, że w latach 1992-2006 na niżu Polski dokonano introdukcji przynajmniej 154 muflonów w co najmniej 16 miejscach, w których nigdy dotąd gatunek ten nie występował. W odróżnieniu od większości wcześniejszych prób, niemal wszystkie introdukcje w ciągu kilkunastu ostatnich lat były udane. Niestety, część tych introdukcji jest bardzo słabo udokumentowana. Brak publikowanych informacji na ich temat, a w wielu przypadkach w kołach łowieckich i nadleśnictwach nie zachowały się jakiekolwiek dokumenty o dacie introdukcji lub liczbie wsiedlanych osobników. Można przypuszczać, że rzeczywista liczba muflonów, które w tym okresie introdukowano na nowych obszarach niżu Polski, przekroczyła, i to być może znacząco, 200 osobników. Należy przy tym zwrócić uwagę, że część introdukcji muflonów na wolność nie była wynikiem celowego działania, lecz ucieczek z zagród hodowlanych.

Najnowsza dobrze udokumentowana introdukcja dużej liczby muflonów miała miejsce w obrębie ich dotychczasowego zasięgu w Górach Sowich. Od lat 80. XX w. obserwowano, że w niektórych populacjach muflonów introdukowanych w Polsce silnym deformacjom ulegały rogi tryków. W populacji z Gór Sowich aż 95% tryków charakteryzowało się nieprawidłowym skrętem ślimów (Sawicka 2006). W skrajnych przypadkach deformacje ślimów powodowały rany na karku muflonów, co prowadziło do ich śmierci. Jedną z prawdopodobnych przyczyn tego zjawiska był chów wsobny, prowadzący do powstawania i utrwalania wad genetycznych w populacji. Rozwiązaniem tego problemu miało być zwiększenie różnorodności genetycznej poprzez dopuszczenie do rozrodu osobników spoza lokalnych populacji. W tym celu w latach 2004-2006 z terenu Słowacji i Czech sprowadzono do Gór Sowich 117 muflonów, które umieszczono w zagrodzie hodowlanej na obszarze Nadleśnictwa Bardo Śląskie. W 2006 r. ok. 180 osobników z tego stada wypuszczono na wolność na obszarze Nadleśnictw Bardo Śląskie i Świdnica (Z. Pleśniarski - inf. ustna 2006).

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w obwodach dzierżawionych przez koła łowieckie (stanowiących ok. 90% wszystkich obwodów łowieckich w Polsce), od początku lat 90. XX w. liczebność muflonów w naszym kraju zaczęła szybko wzrastać (GUS 2007; ryc. 1). Niewątpliwie wpływ na to miały liczne udane introdukcje na nowe tereny, łagodne zimy i wzmożona opieka ze strony myśliwych i służb weterynaryjnych. Według danych Stacji Badawczej Polskiego Związku Łowieckiego (PZŁ) w Czempiniu, gromadzonych w ramach monitoringu zwierzyny łownej na podstawie krajowej sprawozdawczości łowieckiej, w latach 1990-2004 nastąpił znaczny wzrost poziomu pozyskania muflonów, z ok. 1,5% do ok. ok. 7,1% liczebności populacji. W tym samym czasie nastąpił jednak wzrost liczebności tego gatunku, z 933 do 1559 osobników (GUS 2007; ryc. 1).

Muflony hodowane są w Polsce również w celach komercyjnych (Kamieniarz 1993), jednak brak dokładnych danych o liczbie osobników pozostających w tego typu hodowlach.

   
Występowanie na terenach chronionych  

Muflon został wykazany z Karkonoskiego PN i PN Gór Stołowych oraz z parków krajobrazowych: im. gen. Dezyderego Chłapowskiego, Zaborskiego, Wzgórz Dylewskich i Żerkowsko-Czeszewskiego. Ogółem muflona wykazano z 6,1% ankietowanych obszarów chronionych w Polsce (Najberek 2007).

   
Wpływ na ekosystemy i gatunki rodzime  

Do niedawna jedyne informacje o negatywnym wpływie muflona na rodzimą przyrodę dotyczyły możliwości konkurowania z sarną Capreolus capreolus (Kamieniarz 1993; Sawicka 2006), a według większości źródeł, muflony nie wywierały negatywnego wpływu na gatunki rodzime, powodując jedynie minimalne szkody w uprawach polnych i leśnych (Ostrowski 1949; Szczepkowski 1951; Krzysztofik 1962; Grzegorczyk 1978; Graczyk i Bereszyński 1992; Kamieniarz 1993; Pampuch 2003). Jednak wyniki monitoringu obszarów i siedlisk chronionych w ramach sieci Natura 2000 wykazały, że muflony lokalnie mają niezwykle destrukcyjny wpływ na cenne siedliska, w tym takie, których ochrona ma charakter priorytetowy. Dotyczy to szczególnie naskalnych i narumoszowych zbiorowisk roślinnych, które niszczone są wskutek uruchomienia przez muflony procesów erozji stoków, co prowadzi do całkowitego zaniku roślinności zielnej i zatrzymania odnowień gatunków drzewiastych. Katastrofalny wpływ muflonów na te siedliska stwierdzono na Pogórzu Wałbrzyskim w dolinie Czyżynki, objętej ochroną jako obszar Natura 2000 (E. Szczęśniak - inf. ustna 2010). Również w Czechach i na Słowacji muflon jest uważany za gatunek szkodliwy, ponieważ lokalnie może powodować poważne straty w gospodarce leśnej i rolnej (J. Červeny - inf. ustna 2006, M. Adamec - inf. ustna 2006).

   
Szkodliwość, profilaktyka i zwalczanie  

Na żadnym obszarze chronionym, na którym stwierdzono występowanie muflona, nie był on zaklasyfikowany jako gatunek inwazyjny (Najberek 2007).

Obok kilku innych gatunków obcych zwierząt łownych, muflon jest w naszym kraju przykładem gatunku o niejednoznacznym statusie prawnym. Introdukcje ("zasiedlenia") i pozyskanie gatunków łownych w Polsce prowadzone są zgodnie z Ustawą - prawo łowieckie (Dz. U.1995, Nr 147, poz. 713) i odpowiednimi Rozporządzeniami Ministra Środowiska (Dz. U. 2005, Nr 45, poz. 433; Dz. U. 2005, Nr 48, poz. 459). Według przepisów zawartych w tych aktach prawnych, gospodarka łowiecka (w tym "zasiedlanie" łowisk) prowadzona jest w oparciu o wieloletnie łowieckie plany hodowlane i roczne plany łowieckie. Chów i hodowla zamknięta muflona w celu zasiedleń, podobnie jak w przypadku innych zwierząt łownych nie będących zwierzętami gospodarskimi, wymaga uzyskania zgody ministra właściwego do spraw środowiska.

Jednoczenie, ponieważ muflon jest w Polsce gatunkiem obcym, podlega on ustawie o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004, zgodnie z którą zabronione jest wprowadzanie gatunków obcych do środowiska przyrodniczego. W ustawie tej nie ma żadnego zapisu powołującego się na inne akty prawne regulujące introdukcje obcych gatunków zwierząt łownych. Dlatego możliwa jest interpretacja, według której introdukcje muflona łamią przepisy o ochronie przyrody i podlegają karze grzywny lub aresztu.

Dowolność w interpretacji przepisów przyczynia się do tego, że w ostatnich latach introdukcje muflonów odbywają się w dużej mierze w sposób niepodlegający w praktyce żadnej kontroli ani ograniczeniom. Niewątpliwie jest to jedną z głównych przyczyn bardzo znacznego wzrostu liczebności populacji tego gatunku w naszym kraju. Dodatkowo przyczynia się do tego fakt, że w opinii znacznej części myśliwych muflon nie jest w naszym kraju gatunkiem obcym, ponieważ od dawna jest trwałym elementem fauny Polski i nie stanowi dla naszej przyrody poważnego zagrożenia.

Od 1936 r. muflon jest w Polsce gatunkiem łownym. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16 marca 2005 r. (Dz. U. 2005, Nr 48,poz. 459) w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne, w okresie od 1 października do końca lutego polować można na tryki, a w okresie od 1 października do 15 stycznia - na owce i jagnięta. Według danych Stacji Badawczej Polskiego Związku Łowieckiego w Czempiniu, w latach 2000-2004 rocznie pozyskiwano średnio ok. 120 muflonów, a więc trzykrotnie więcej niż w okresie poprzednich 5 lat (ryc. 1). Nie spowodowało to jednak spadku liczebności krajowej populacji, dlatego należy rozważyć zarówno zwiększenie odstrzału muflonów, jak i ograniczenie nowych introdukcji.

   
Prognoza  

O ile poziom pozyskania muflona nie zostanie zwiększony i prowadzone będą dalsze introdukcje tego gatunku, w przyszłości spodziewać się można wzrostu jego liczebności w Polsce. Wobec przeprowadzanych w ostatnich latach prób introdukcji tego gatunku na niżu Polski, możliwy jest istotny wzrostu areału zajmowanego przez muflony w naszym kraju.

Muflony występują we wszystkich krajach sąsiadujących z Polską z wyjątkiem Białorusi. W Czechach i na Słowacji prowadzone są introdukcje muflonów na nowe obszary (J. Červeny - inf. ustna 2006, M. Adamec - inf. ustna 2006). W przypadku wsiedleń muflonów na tereny sąsiadujące z Polską, należy się liczyć z możliwością ekspansji tego gatunku na obszar naszego kraju. Sytuacja taka miała już w przeszłości miejsce w okolicach Prudnika, gdzie muflony imigrujące z Czech dały początek populacji po stronie polskiej (J. Kowalski - inf. ustna 2006).

   
Literatura  
  • Červeny J., Kamler J., Kohlová H., Koubek P., Martínková N. 2003. Encyklopedie Myslivosti. Ottovo Nakladatelství - Cesty, Praha: 1-592.
  • Graczyk R., Bereszyński A. 1992. Introdukcja muflona Ovis ammon musimon (Pallas, 1811) w Wielkopolsce. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCXXXIX: 41-45.
  • Grzegorczyk A. 1978. Muflon - zwierzę łowne. Łowiec Polski 15-16: 10-11.
  • GUS 2007. Ochrona środowiska 2007. Główny Urząd Statystyczny. Warszawa: 331.
  • Huruk S. 1995. Introdukcja i zanik muflona Ovis ammonw Świętokrzyskim Parku Narodowym. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 51: 90-94.
  • Kamieniarz R. 1993. Mieszkańcy nielicznych polskich łowisk - muflon i jeleń sika. Łowiec Polski 12: 8-9.
  • Krzysztofik E. 1962. Muflony w Świętokrzyskim Parku Narodowym. Łowiec Polski 23-24: 11.
  • Lever C. 1985. Naturalized Mammals of the World. Longman, London and New York: 309-312.
  • Najberek K. 2007. Inwazje biologiczne w parkach narodowych i krajobrazowych w Polsce. Praca magisterska. Uniwersytet Jagielloński, Kraków i Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków. 1-43.
  • Nowak E. 1968. Muflon w Polsce. Łowiec Polski 11: 4-5.
  • Ostrowski J. 1949. Muflony. Łowiec Polski 1-2: 10-12.
  • Pampuch A. 2003. Introdukcja muflona (Ovis ammonL.) na Wzgórzach Dylewskich, na terenie Nadleśnictwa Olsztynek, obręb Grunwald. Praca magisterska. Akademia Rolnicza w Poznaniu: 1-68.
  • Pax F. 1925. Wirbeltierfauna von Schlesien. Borntraeger, Berlin: 1-562.
  • Pucek Z., Sych L. 1984. Muflon - Ovis ammon (Linnaeus, 1758) W: Pucek Z. (red.) Klucz do oznaczania ssaków Polski. PWN: 352-353.
  • Sawicka K. 2006. Muflon (Ovis musimon) z Gór Sowich. Praca magisterska. Katedra Zoologii Akademii Rolniczej w Poznaniu: 1-143.
  • Szczepkowski J.J. 1951. Warunki i możliwości hodowli muflona w Polsce. Łowiec Polski 8: 2-4.
  • Szczepkowski J. 1973. Muflony - czyli historia zawiedzionych nadziei. Łowiec Polski 2: 4-5.
   
Streszczenie  

Mouflons introduced into continental Europe originated from Sardinia and Corsica but according to some sources the native range of this species is in the Middle East. In the 18th and 19th centuries, it became a popular game animal in the continental Europe. The earliest introduction in the Polish territory was in 1901 or 1902, where 5 individuals were released in mountain areas in the south-western part of the country. Further introductions in these areas were in 1912, 1913 and 1914. All of them were successful and the founding populations increased, reaching their maximum of at least 450 individuals before World War II. Between 1934 and 1941 there were 5 attempts to introduce Mouflons in the lowlands but all of them failed. After a significant decrease during the war (down to 350-380 individuals in 1948) the population started to recover, reaching about 1,200 in 1951. The highest numbers were recorded in south-western Poland, in the areas of the earliest introductions. However, a very strong decline was recorded there soon after, and the population reached its minimum of 180-200 individuals in 1955. Few attempts to establish Mouflon populations in the lowlands in the 1950s were unsuccessful and the total numbers in Poland remained low (235 individuals in the early 1970s). Since then, the population has been on a steady increase, attributable to new successful introductions both within the previous range of the species and in new areas, including the lowlands. Introduction effort in the lowlands has been particularly high since the beginning of the 1990s. In 1992-2006 at least 154 Mouflons were introduced in at least 16 locations where the species had not occurred before. As most of these introductions are very poorly documented, the numbers can actually be higher. In contrast to the earlier releases in the lowlands, most of the recent attempts were successful. It is also worth noticing that some introductions were not indented but resulted from escapes of Mouflons from breeding farms. Despite the increase in hunting effort, the total number of Mouflons in Poland raised from 933 in 1990, to 1559 in 2004.

There are very few reports indicating negative effects of Mouflon's presence. Allegedly, the species may compete with Roe Deer Capreolus capreolus. Overall, the damage from Mouflons to crops of forests is negligible. However, the expected increase in this species numbers may induce some negative effects in future.

   
Opracowanie  Wojciech Solarz
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2008-2014