Oxychilus draparnaudi (Beck, 1837)
szklarka Draparnauda
Draparnaud's Snail lub Draparnaud's Glass Snail

 introdukcja historyczna, w zasadzie po roku 1800introdukcja/inwazja regionalnaRodzina  Zonitidae  szklarkowate
Rząd  Stylommatophora  trzonkooczne
Gromada  Gastropoda  ślimaki
Typ  Mollusca  mięczaki
 
 
 
 
 
   

powiększ

powiększ

powiększ

   
Locus typicus/Terra typica  

Francja.

   
Pierwotna ojczyzna gatunku  

Zachodnie Śródziemnomorze i zachodnia Europa. Naturalny obszar występowania Oxychilus draparnaudi sięga od Portugalii do zachodniej części Bałkanów (Dalmacja, Albania), oraz od północnej Afryki (Maroko) do Wysp Brytyjskich i prawdopodobnie południowej Skandynawii. Populacje w południowych Włoszech, w Dalmacji i Albanii były opisywane jako oddzielne podgatunki (Riedel 1973, 1998).

   
Podstawowe cechy morfologiczne  

Szerokość muszli: 13,5-16 mm, wysokość muszli: 5-6,5 mm (okazy większe są bardziej płaskie); muszla złożona z 5½-6 skrętów, z których ostatni jest około 2,5 razy szerszy od przedostatniego, z otwartym dołkiem osiowym. Ubarwienie muszli od góry żółto- lub rogowo-brunatne, od spodu szarawe, powierzchnia lśniąca. W Polsce występują przeważnie okazy o spłaszczonej muszli.

Oxychilus draparnaudi jest bardzo podobny do O. cellarius (O.F. Müller, 1774), ale jego muszla jest znacznie większa, ma bardziej rozszerzony ostatni skręt i jest mniej błyszcząca. Jednak pewne rozdzielenie obu tych gatunków jest możliwe tylko na podstawie budowy narządów rozrodczych, a zwłaszcza budowy prącia, które u O. draparnaudi jest podzielone przewężeniem na dwie nierówne części (Giusti i Manganelli 1997).

   
Biologia, ekologia  

Jest gatunkiem pospolitym, zmiennym, lokalnie (zwłaszcza na południowych krańcach zasięgu) wytwarza liczne formy (Riedel 1988). W Polsce występują dwie formy: mniejsza, ale o muszli bardziej wzniesionej i większa, z muszlą wyraźnie spłaszczoną (Riedel 1957).

Oxychilus draparnaudi pierwotnie był prawdopodobnie gatunkiem leśnym, a w Europie środkowej występuje głównie w środowiskach synantropijnych (parki, ogrody i szklarnie). W Polsce żyje wyłącznie jako synantrop w miejscach wilgotnych i cienistych pod opadłymi liśćmi, gnijącymi kłodami i pod kamieniami. Wiele informacji na temat biologii tego gatunku podaje Barker (1999). Obserwacje z różnych krajów wskazują, że jaja są składane na wiosnę (Nowa Zelandia, Ameryka) lub w ciągu całego roku (Anglia, Francja). Są owalne (ich większa średnica wynosi 1,5 mm) i okryte białą, wapienną skorupką. Jest wszystkożerny, ale ma silną tendencję do drapieżnictwa. Znaczną część diety stanowią inne ślimaki i ich jaja.

   
Okoliczności poprzedzające pojawienie się gatunku w Polsce  

W kierunku wschodnim i północnym od obszaru naturalnego zasięgu gatunek ten staje się rzadszy i występuje lokalnie. W Szwecji ma liczne stanowiska na południu kraju (od 1871 roku), o wiele rzadszy jest na północy. W głębi kontynentu, zwłaszcza w północnej części, żyje wyłącznie w cieplarniach jako synantrop, ale wzdłuż wybrzeża jest dość pospolity na zewnątrz, lokalnie nawet się naturalizował (Waldén 1960). Likharev i Rammelmeyer (1952) podają najbardziej na wschód wysunięte stanowiska w Moskwie i Charkowie, jednak obecnie ślimak ten z pewnością sięga dalej. Z Ukrainy zachodniej notowany jest tylko ze Lwowa (Sverlova 2004). W 1953 roku pierwszy raz został stwierdzony w Bułgarii, w Sofii (Urbański 1960). W Grecji występuje synantropijnie, stwierdzony tam na jedynym stanowisku w Mesolongii (Riedel 1990, 1992). Nieliczne stanowiska znajdują się na północy Albanii (Dhora, Welter-Schultes 1996). Aktualny wykaz stanowisk tego ślimaka ze Słowacji podaje Lisický (1991), a z Węgier Pintér i Suara (2004).

Rozwleczony daleko poza obszar naturalnego zasięgu, prawie po całym świecie. Znany jest z Ameryki Północnej (Roth i Sadeghian 2003), Bermudów (Bieler i Slapcinsky 2000) oraz z Nowej Zelandii, Australii oraz południowej Afryki (Barker 1999, Barker i Murray 2004).

Brak jest jednoznacznych danych, kiedy został zawleczony do Ameryki Północnej, ale prawdopodobnie nastąpiło to przed rokiem 1850 (Pilsbry 1946). Natomiast na Bermudach pierwszy raz został odnotowany w 1852 r. (Bieler i Slapcinsky 2000). Jego introdukcja na Nową Zelandię miała miejsce w drugiej połowie XIX wieku, najstarsze zebrane materiały pochodzą z 1884 roku (Barker 1999).

   
Ekspansja/inwazja w Polsce, czas i miejsce  

W Polsce po raz pierwszy podany ze Świerzny koło Oleśnicy (Martens 1870) i Oleśnicy (Rohrmann 1871), a następnie z Krakowa (Król 1879), Warszawy (Poliński 1917) i Poznania (Dyrdowska 1926). Obecnie występuje już prawdopodobnie na całym obszarze kraju (Wiktor 2004), ale niemal wyłącznie synantropijnie - w szklarniach, piwnicach, parkach i ogrodach, ale może też przenikać w ich najbliższe otoczenie

   
Występowanie na terenach chronionych  

Nie stwierdzony w Parkach Narodowych: Ojcowskim, Pienińskim, Tatrzańskim i Babiogórskim; z innych parków i terenów chronionych brak danych.

   
Wpływ na ekosystemy i gatunki rodzime  

Jest gatunkiem agresywnym i mięsożernym, wypierającym gatunki rodzime. Np. w parkach i ogrodach środkowej Europy wypiera bliskiego sobie ślimaka Oxychilus cellarius (Riedel 1988). Odnotowano też jego drapieżnictwo w stosunku do dużo większego ślimaka Cryptomphalus aspersus (O.F. Muller, 1774), jak też niszczenie przez niego skorupek jaj ślimaka Arion lusitanicus (też gatunek obcy w Polsce) i pożeranie miękkich tkanek embrionów (Barker i Murray 2004).

   
Szkodliwość, profilaktyka i zwalczanie  

Brak danych o wyrządzanych szkodach.

   
Prognoza  

Jako gatunek wybitnie ekspansywny z pewnością skolonizuje obszary kraju, z których jeszcze nie był podawany.

   
Literatura  
  • Barker G.M. 1999. Naturalised terrestrial Stylommatophora (Mollusca: Gastropoda). Fauna of New Zealand 38: 1-253.
  • Barker G.M., Murray G.E. 2004. Predatory Gastropods as Natural Enemies of Terrestrial Gastropods and Other Invertebrata. In: Barker G.M. (ed.) Natural Enemies of Terrestrial Molluscs. CAB International 2004: 279-403.
  • Bieler R., Slapcinsky J. 2000. A case study for the development of an island fauna: Recent terrestrial mollusks of Bermuda. Nemouria 44: 1-99.
  • Dhora D.H., Welter-Schultes F.W. 1996. List of species and atlas of the non-marine molluscs of Albania. Schriften zur Malakozoologie 9: 90-197.
  • Dyrdowska M. 1926. Les Mollusques terrestres testacés de Posnanie et les particularités de leur distribution géographique. Bulletin de la Société des Amis des Sciences et des Lettres de Poznań, Sér. B, 2: 60-72.
  • Giusti F., Manganelli G. 1997. How to distinguish Oxychilus cellarius (Müller, 1774) easily from Oxychilus draparnaudi (Beck, 1837). (Gastropoda, Stylommatophora, Zonitidae) Basteria 61: 43-56.
  • Król J. 1879. Beitrag zur Kenntniss der Mollusken-Fauna Galiziens. Verhandlungen d. k-k. zool.-bot. Gesellschaft: 28: 1-10.
  • Likharev I.M., Rammelmeyer E.S. 1952. Nazemnye molluski fauny SSSR. Opredelitel po faunae SSSR. Akademia Nauk SSSR, Moskwa, Leningrad: 1-511.
  • Lisický M.J. 1991. Mollusca Slovenska. Veda, Bratislava: 1-341.
  • Martens E. von 1870. Zur Literatur der Mollusken Deutschlands. II. Mitteldeutsche Bergländer. Nachrichtsblatt der Deutschen Malakozoologischen Gesellschaft, 2: 3-5, 17-21, 33-38, 49-54, 65-67.
  • Pintér L., Suara R. 2004. Magyarországi Puhatestűek Katalógusa hazai malakológusok gyűjtései alapjan [Catalogue of Hungarian Molusca]. Magyar Természettudományi Muzéum, Budapest: 1-547.
  • Pilsbry H. 1946. Land Mollusca of North America (North of Mexico). The Academy of Natural Sciences of Philadelphia, Monographs 3, 2 (1): 1-520.
  • Poliński W. 1917. Materyały do fauny malakozoologicznej Królestwa Polskiego, Litwy i Polesia. Prace Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Wydział 3, 27: 1-130.
  • Riedel A. 1957. Rewizja Zonitidae Polski (Gastropoda). Annales Zoologici 16 (23): 361-465.
  • Riedel A. 1973. Catalogue des Zonitidés (Gastropoda) du Maghreb. Annales Zoologici 30 (3): 49-69.
  • Riedel A. 1988. Katalog Fauny Polski, 36 (1). Ślimaki lądowe (Gastropoda terrestria). PWN, Warszawa: 1-316.
  • Riedel A. 1990. Neue und wenig bekannte Zonitidae (Gastropoda) aus Griechenland. Annales Zoologici 43 (25): 493-534.
  • Riedel A. 1992. The Zonitidae (sensu lato) (Gastropoda, Pulmonata) of Greece. Fauna Graeciae, V: 1-194.
  • Riedel A. 1998. Genera Zonitidarum - Addenda et corrigenda (Gastropoda, Stylommatophora). Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa: 1-91.
  • Rohrmann G. 1871. Ergänzungen und Berichtigungen zu pag. 67 und 142 des Nachrichtsblattes pro 1870. Nachrichtsblatt der Deutschen Malakozoologischen Gesellschaft 3: 77.
  • Roth B., Sadeghian P. 2003. Checklist of the Land Snails and Slugs of California. Contribustions in Science 3: 1-81.
  • Sverlova N.W. 2004. Nazemni moljuski. Naukovi kolekcii Derzhavnogo prirodoznavchogo muzeju NAN Ukrainy, 1: 1-198.
  • Urbański J. 1960. Beiträge zur Molluskenfauna Bulgariens (excl. Clausiliidae). (Systematische, zoogeographische und ökologische Studien über die Mollusken der Balkan-Halbinsel, V.). Bulletin de la Société des Amis des Sciences et des Lettres de Poznań, Série D, 1: 69-110.
  • Waldén H. 1960. Om ett par för Sverige nya, anthropochora landmollusker, Limax valentianus Férussac och Deroceras caruanae (Pollonera), jämte nagra andra, kulturbundna arter. Göteborgs Kungliga Vetenskaps- och Vitterhets-Samhälles Handlingar, Ser. B. 8 (8): 1-48.
  • Wiktor A. 2004. Ślimaki lądowe Polski. Wyd. Mantis, Olsztyn: 1-302.
   
Streszczenie  

Oxychilus draparnaudi (Beck, 1837) is a Mediterranean and West European species, spread almost all over the world. In Poland it has been noted since the 1870s; currently, it probably occurs in the whole country but almost exclusively in synanthropic habitats (parks, gardens, hothouses, cellars). Draparnaud's Snail is a highly expansive, carnivorous species. In parks and gardens it is ousting native Oxychilus cellarius (O.F. Müller, 1774).

   
Opracowanie  Ewa Stworzewicz
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2008-2014