Dreyfusia nordmannianae (Eckstein, 1890)
obiałka pędowa, obiałka kaukaska
Silver Fir Woolly Aphid

 introdukcja historyczna, w zasadzie po roku 1800introdukcja/inwazja regionalnaRodzina  Adelgidae  
Rząd  Hemiptera  pluskwiaki
Gromada  Insecta   owady
Typ  Arthropoda  stawonogi
 
 
 
 
 
   

powiększ

powiększ

powiększ

   
Locus typicus/Terra typica  

Kaukaz.

   
Pierwotna ojczyzna gatunku  

Region wschodnio-pontyjski: Kaukaz, Góry Wschodnio-Pontyjskie i Krym.

   
Podstawowe cechy morfologiczne  

Mszyca o długość ciała 1,5 mm, barwy ciemnobrunatnej.

   
Biologia, ekologia  

Dwuletni pełny cykl rozwojowy występuje jedynie w ojczyźnie gatunku. Występuje tam jako gatunek holocykliczny, dwudomowy rozwijający się pierwotnie na świerku kaukaskim (Picea orientalis) potem na jodle kaukaskiej (Abies nordmanniana).W lecie samice sexuales składają jaja między igłami świerka kaukaskiego. W sierpniu lęgną się larwy założycielki rodu fundatrix, które diapauzują do następnego roku. Wczesną wiosną larwy zaczynają żerować wysysając igły i po miesiącu osiągają dojrzałość płciową. Dojrzałe fundatrix składają po kilkaset jaj. Po 3 tygodniach lęgną się larwy, które wędrują na rozwijające się z pączków nowe igły. Nakłucia igieł powodują tworzenie przez drzewo szyszeczkowatych wyrośli. W komorach wyrośli kontynuują rozwój do lata, aż do wylotu form uskrzydlonych. W Europie rozwój przebiega tylko na jodle pospolitej i cykl jest zamknięty i zredukowany do pokolenia dzieworodnego (Eichhorn 1973, 1991; Alles 1994).

Obiałka zasiedla jodły I i II klasy wieku, często osłabione, z naderwanymi systemami korzeniowymi i uszkodzone przez wiatr i zwierzynę płową.

   
Okoliczności poprzedzające pojawienie się gatunku w Polsce  

Do Europy mszyca została zawleczona w połowie XIX w. wraz z sadzonkami jodły kaukaskiej, która jest drzewem o dużych walorach ozdobnych jako drzewo parkowe.

Brak naturalnych czynników ograniczających pozwolił jej opanować drzewostany jodłowe w całej niemal Europie środkowej (Till 1941, Hochmut 1964, Kurir 1971, Bauer-Schmid 1983) i zachodniej (do Pirenejów) oraz poza granicami naturalnego zasięgu jodły we Francji, Danii, Holandii, Wielkiej Brytanii, południowej Norwegii i Szwecji. Stwierdzono ją także na kontynencie północnoamerykańskim. Do Polski dotarła od południa z Czech i Słowacji.

   
Ekspansja/inwazja w Polsce, czas i miejsce  

Najstarsze doniesienia o występowaniu obiałki na terenach polskich datuje się na 1843 rok kiedy stwierdzano ją na Śląsku Opolskim. Jednak może to dotyczyć pokrewnego gatunku obiałki (D. piceae). W okresie międzywojennym stwierdzono ją w Karkonoszach oraz na niewielkich stanowiskach w okolicy Warszawy i Łodzi, a w 1959 roku stwierdzono ją w Zakopanem i było to pierwsze stanowisko w Karpatach (Szelegiewicz 1968). Dopiero w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku stwierdzać ją zaczęto praktycznie w całym zasięgu występowania jodły (Borusiewicz 1975, Borusiewicz i Capecki 1975). W chwili obecnej mszyca ta występuje na terenie całej Polski. Obiałka pędowa przedostała się na teren naszego kraju z południa, głównie z zachodniej części Beskidów, stąd stopniowo rozszerzała swój areał w kierunku północnym i wschodnim. Zasiedlanie jodeł następowało w sposób pasywny przez przenoszenie jaj i larw przez wiatr, zwierzęta i człowieka oraz z materiałem sadzeniowym.

   
Występowanie na terenach chronionych  

Stwierdzono występowanie obiałki w Parkach Narodowych: Ojcowskim, Tatrzańskim, Babiogórskim i Karkonoskim.

   
Wpływ na ekosystemy i gatunki rodzime  

Osłabianie rodzimych drzewostanów jodłowych.

   
Szkodliwość, profilaktyka i zwalczanie  

Szkodliwość obiałki polega na zahamowaniu wzrostu zaatakowanych jodeł wskutek wysysania tkanek, co prowadzi do uszkodzeń i zredukowania aparatu asymilacyjnego. Szkody powodują obie linie rozwojowe: pokolenie sistens żyjące na korze oraz pokolenie progrediens żerujące na igłach. Skutkiem żerowania jest osłabienie drzew, przejawiające się obumieraniem gałęzi i wierzchołków koron, tworzenie się form krzaczastych, co dodatkowo prowadzi do zasiedlanie drzew przez szkodniki wtórne dobijające drzewa. Atakuje jodły wszystkich klas wiekowych, jak i sadzonki w szkółkach, zwłaszcza na obszarach zanieczyszczeń przemysłowych (Sierpiński 1985, 1987).

Zabiegi profilaktyczne powinny polegać na odpowiedniej pielęgnacji upraw i drzewostanów tak aby jodła miała odpowiednie warunki rozwoju. Należy stosować rębnie częściowe, zwłaszcza gniazdowe i przerębowe, które stwarzają najmniej korzystne warunki rozwoju mszycy. Zakładając szkółki należy usuwać z sąsiedztwa wszystkie porażone jodły. Młodniki należy odpowiednio czyścić, nie dopuszczając do dużego zwarcia, które sprzyja rozrodowi mszyc. Stosując nawożenie mineralne poprawiamy także odporność jodły na ataki szkodnika.

Zwalczać obiałkę można zarówno metodami mechanicznymi, jak i chemicznymi. Pierwsze polegają na eliminacji z drzewostanu zasiedlonych przez nią drzew, drugie na dwukrotnym wiosennym i jesiennym opryskiwaniu środkami chemicznymi (Mrkva 1994, Demolis i in. 1999).

   
Prognoza  

W chwili obecnej mszyca występuje lokalnie w całym zasięgu jodły w Polsce. Ogniska gradacyjne pojawiają się w miejscach, gdzie drzewostany są osłabione, często źle pielęgnowane z licznymi uszkodzeniami mechanicznymi. Jest prawdopodobne, że mszyca może ze względu na łatwość przenoszenia zwiększać swój wtórny i pierwotny zasięg występowania.

   
Literatura  
  • Alles D. 1994. Investigations on the life cycle of the conifer woolly aphid Adelges (=Dreyfusia) nordmannianae Eckst. (Hom., Adelgidae) in Central Europe.Untersuchungen zum Generationszyklus der Tannenlaus Dreyfusia nordmannianae Eckstein (Hom.,Adelgidae) in Mitteleuropa. Journal of Applied Entomology, 117 (3): 234-242.
  • Bauer-Schmid B. 1983. Zur Taxonomie, Biologie und Ausbreitung der Tannentrieblaus Dreyfusia nordmannianae (Eckst.) (Hom. Adelgidae) in Tirol. On the taxonomy, biology and dispersal of the the silver fir adelgid Dreyfusia nordmanniae (Eckst.) (Hom. Adelgidae) in the Tyrol. Anzeiger für Schädlingskunde Pflanzenschutz Umweltschutz, 56 (7): 128-131.
  • Borusiewicz A. 1975. Badania nad występowaniem i szkodliwością mszycy Dreyfusia nordmanniannae Eckstein w drzewostanach karpackich w Polsce. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 162: 431-435.
  • Borusiewicz A., Capecki Z. 1975. Badania nad występowaniem i szkodliwością obiałki pędowej (Dreyfusia nordmaniannae Eckst.) w karpackich lasach jodłowych. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, nr 478: 3-86.
  • Demolis C., François D., Gregy J.C., Chaplain C., Cuynet D., Lalevée M., Lis V., Journot J.N., Grisey M. 1999. Lutte chimique contre Dreyfusia nordmannianae (Chermes des rameaux du sapin pectiné. Chemical control of Dreyfusia nordmannianae. Bulletin Technique - Office National des Forets, No. 20: 41-50.
  • Eichhorn O. 1973. Folgerungen aus dem Auftreten der Gallen von Dreyfusia nordmannianae Eckst. (=D. nusslini CB.) in Mitteleuropa auf ihren Generationszyklus. Conclusions from the occurrence of galls of Dreyfusia nordmannianae Eckst. (=D. nusslini CB.) in central Europe on its generation cycle. Zeitschrift für Angewandte Entomologie, 74 (2): 196-199.
  • Eichhorn O. 1991. Zur Frage des Generationszyklus von Dreyfusia nordmannianae Eckst. (Hom., Adelgidae). On the generation cycle of Dreyfusia nordmannianae Eckst. (Hom., Adelgidae). Journal of Applied Entomology, 112 (3): 217-219.
  • Hochmut R. 1964. The problem of Dreyfusia (Adelges) nordmannianae in Czechoslovakia, and its control. Lesnický Časopis, 10 (10): 879-890.
  • Kurir A. 1971. Occurrence of Dreyfusia [Adelges] nusslini in Austria and its control, 1947-1970. Zeitschrift für Angewandte Entomologie 67 (3): 325-35.
  • Mrkva R. 1994. Silver fir woolly aphid (Adelges (=Dreyfusia) nordmannianae Eckstein): its control and its role in fir decline. Korovnice kavkazská (Adelges (=Dreyfusia) nordmannianae Eckstein), obrana proti ní a její podíl na ústupu jedle.) Lesnictví - Forestry 40 (9): 361-370.
  • Sierpiński Z. 1985. Luftverunreinigungen und Forstschädlinge. Zeitschrift für Angewandte Entomologie 99 (1): 1-6.
  • Sierpiński Z. 1987. Szkodliwe owady leśne bioindykatorami zanieczyszczeń powietrza? Reakcje biologiczne drzew na zanieczyszczenia przemysłowe. Materiały II Krajowego Sympozjum: 321-325.
  • Szelegiewicz H. 1968. Mszyce - Aphidodea. Katalog fauny Polski, PWN, Warszawa, 21, 4: 1-316.
  • Till D. 1941. A Dreyfusia nusslini elofordulasa hazankban. Dreyfusia nusslini in Hungary. Erdeszeti Lapok 80: 351-358.
   
Streszczenie  

Silver Fir Woolly Aphid Dreyfusia nordmannianae (Eckstein, 1890) is a dark brown aphid of a body length of 1.5 mm. The natural range of this species covers the Caucasus, eastern Pontus Mountains and Crimea. A full two-year developmental cycle occurs only in the homeland of Silver Fir Woolly Aphid where it is a homocyclic, two-host species developing first on oriental spruce Picea orientalis and then on nordmann fir Abies nordmanniana. In Europe it develops only on Silver fir and its cycle is reduced to parthenogenetic generation. Silver Fir Woolly Aphid infests firs of age classes I and II, often weakened, with torn root systems, and damaged by wind and deer. To Europe Silver Fir Woolly Aphid arrived in the middle of the 19th century with seedlings of nordmann fir. In the absence of natural limiting factors it was able to infest fir stands in almost the whole of Central and Western Europe (to Pyrenees) and outside of the natural range of fir, in France, Denmark, the Netherlands, Great Britain, southern Norway and Sweden. It was found also in North America. It came to Poland from the south, from Czech and Slovakia. The oldest mentions about the occurrence of Silver Fir Woolly Aphid in Poland date to 1843 when it was found in Opole Silesia. However, these records may have concerned the related species Dreyfusia piceae. In the between-war period it was found in the Karkonosze Mts. and in the environs of Warszawa and Łódź, and in 1959 in Zakopane, which was the first location in the Carpathians. Currently this aphid occurs throughout the country. The noxiousness of Silver Fir Woolly Aphid consists in inhibition of growth of the attacked firs. Sucking up tissues, aphids cause a reduction of assimilative apparatus. Damage is caused by both generations: sistens, living on bark and progrediens, feeding on needles. Foraging results in weakening of trees, which manifests in the withering of shoots and crown tops, and in the development of bushy forms, enabling secondary pests to settle and kill off a weakened tree. Prophylactic measures should consist in appropriate tending of plantations and stands, to ensure suitable developmental conditions for fir. In control of Silver Fir Woolly Aphid both mechanical and chemical methods can be used. The former consists in removing infested trees from a stand and the latter in chemical spraying twice a year, in spring and autumn. It is possible that the aphid can expand its natural range and secondary area of occurrence owing to the easiness of spreading.

   
Opracowanie  Mieczysław Kosibowicz
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2008-2014