Limax maximus Linnaeus, 1758
pomrów wielki
Great Slug, Spotted Garden Slug

 introdukcja historyczna, w zasadzie po roku 1800introdukcja/inwazja regionalnaRodzina  Limacidae  pomrowiowate
Rząd  Stylommatophora  trzonkooczne
Gromada  Gastropoda  ślimaki
Typ  Mollusca  mięczaki
 
 
 
 
 
   

powiększ

powiększ

powiększ

   
Locus typicus/Terra typica  

Szwecja; opisany z obszaru inwazyjnego.

   
Pierwotna ojczyzna gatunku  

Prawdopodobnie obszar zachodnio-śródziemnomorski. Pochodzenie Limax maximus nie jest dokładnie znane, gdyż jako gatunek synantropijny został szeroko rozwleczony po świecie.

   
Podstawowe cechy morfologiczne  

Ślimak nagi. Długość ciała do 130 mm (osobnika pełzającego - do 200 mm); szerokość 23 mm; długość płaszcza 40 mm. Otwór oddechowy znajduje się w tylnej części płaszcza. Kil krótki, tylko na 1/3 długości zapłaszczowej części ciała. Ciało jest brudnokremowe z bardzo ciemnymi plamami i paskami oraz jasnym kilem, ale np. na Bałkanach spotyka się osobniki gładkie (Wiktor 1989). Cechą charakterystyczną jest występowanie na płaszczu licznych ciemnych plam. Kark i głowa są czarne lub brunatne. Podeszwa, zarówno u młodych, jak i dorosłych osobników, jest jednobarwna, jasna, kremowa lub biaława. Śluz bezbarwny, gęsty.

Limax maximus jest bardzo podobny pokrojem ciała i wielkością do Limax cinereoniger (Wolf, 1803), ale oba te gatunki różnią się ubarwieniem, zwłaszcza rysunkiem na płaszczu. L. cinereoniger różni się tym, że ma zawsze jednobarwny płaszcz (lub co najwyżej z delikatnym "marmurkowaniem" na jego brzegu), natomiast pozostała część ciała może być u obu gatunków jednobarwna, z pasami lub bez, ale zawsze z jaśniejszym kilem. U dorosłych L. cinereoniger podeszwa jest zwykle ciemna po bokach z jasnym pasem pośrodku, u L. maximus natomiast podeszwa jest zawsze jednobarwna, jasna.

Budowa narządów rozrodczych L. maximus i L. cinereoniger jest podobna, ale cechą charakterystyczną dla L. maximus jest prawie dwa razy mniejsze prącie (równe mniej więcej połowie długości ciała) niż u drugiego gatunku.

   
Biologia, ekologia  

Gatunek z natury leśny, jednak nawet na swoim naturalnym obszarze spotykany jest w siedliskach synantropijnych.

W Polsce L. maximus jest typowym synantropem. Żyje głównie w ogrodach, parkach i na cmentarzach, na wysypiskach śmieci, w ruinach oraz w piwnicach i w cieplarniach. W naturalnych lasach u nas nie występuje, ale gdy w lesie znajdują się zabudowania, to przenika do lasu w ich pobliże (Wiktor 1989). Odżywia się rozkładającą się materią organiczną, grzybami, a niekiedy zjada także młode ślimaki.

Żyje 3-4 lata, zimując w piwnicach, kanałach i innych tego typu kryjówkach. Jest ślimakiem nocnym, w dzień ukrywa się pod kamieniami, kawałkami drewna i różnymi innymi leżącymi na ziemi przedmiotami. Jaja o wielkości ok. 5 mm, galaretowate, składane są w złogach po kilkanaście lub kilkadziesiąt sztuk (Barker 1999). Ślimak składa je głównie w jesieni, pod kawałkami drewna, w ściółce lub w kompoście. Młode są bardzo podobne do dorosłych pod względem ubarwienia.

   
Okoliczności poprzedzające pojawienie się gatunku w Polsce  

Naturalnym obszarem występowania jest prawdopodobnie południowa i zachodnia Europa oraz, być może, Afryka Północna (Riedel 1988, Barker 1999). Roth i Sadeghian (2003) biorą pod uwagę również Azję Mniejszą, jednak to wydaje się być nieuzasadnione. Obecnie występuje niemal w całej Europie, ale w europejskiej części Rosji tylko wyspowo (Likharev i Wiktor 1980). Barker (1999) wspomina, że znany jest też z Ukrainy i Kaukazu, jednak dane dotyczące Kaukazu nie są pewne. Natomiast w zachodniej części Ukrainy jest pospolitym synantropem, który czasem przenika do pobliskich biotopów naturalnych (Sverlova i Gural 2005). W górach występuje do wysokości 1700 m n.p.m. (Cossignani i Cossignani 1995). Podawany jest ze Skandynawii, gdzie do 60°N występuje dość często, a dalej na północ - w Finlandii żyje tylko w cieplarniach (Kerney i in. 1983). W Szwecji występuje od pierwszej połowy XIX w., nie tylko w cieplarniach, bo stanowiska na południu kraju świadczą o jego naturalizacji (Waldén 1960).

Zawleczony został też do Ameryki Północnej i Południowej, na Hawaje, do Afryki Południowej, Australii, Tasmanii i Nowej Zelandii (Wiktor 1989, Barker 1999).

   
Ekspansja/inwazja w Polsce, czas i miejsce  

W polskiej literaturze notowany od początku XIX wieku, ale nie wszystkie dane są pewne z uwagi na częste mylenie tego gatunku z Limax cinereoniger. Pierwsze pewne stanowiska pochodzą prawdopodobnie z Dolnego Śląska i Sudetów Zachodnich (Merkel 1894, Riedel 1988). Dziś, jako synantrop, występuje na całym obszarze kraju.

   
Występowanie na terenach chronionych  

Podawany z Ojcowskiego Parku Narodowego (Šteffek i in. 1990) oraz z obrzeży Tatrzańskiego Parku Narodowego (Zakopane) (Dyduch-Falniowska 1991). Z innych obszarów chronionych brak danych.

   
Wpływ na ekosystemy i gatunki rodzime  

Limax maximus rzadko występuje na polach uprawnych i nie stanowi problemu w biocenozach naturalnych. Jako gatunek siedlisk antropogenicznych jest uznawany za szkodnika w przydomowych uprawach ogrodowych i magazynach warzyw. Zjada owoce, bulwy oraz zielone części roślin. Nie występuje masowo, ale mimo to może wyrządzać znaczne szkody ze względu na duże rozmiary i zapotrzebowanie pokarmowe (Topolska 1999). Profilaktyka i zwalczanie chemiczne podobne jak w przypadku Arion lusitanicus.

   
Prognoza  

Gatunek skolonizował niemal cały obszar kraju, spodziewane są tylko jego fluktuacje liczebne w zależności od warunków pogodowych w poszczególnych sezonach.

   
Literatura  
  • Barker G.M. 1999. Naturalised terrestrial Stylommatophora (Mollusca: Gastropoda). Fauna of New Zealand 38: 1-253.
  • Cossignani T., Cossignani V. 1995. Atlante delle conchiglie terrestri e dulciacquicole Italiane. L'Informatore Picento, Ancona: 1-208.
  • Dyduch-Falniowska A. 1991. The Gastropods of the Polish Tatra Mountains. Zakład Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN, Kraków: 1-111.
  • Likharev I.M., Wiktor A. 1980. The fauna of slugs of the USSR and adjacent countries (Gastropoda terrestria nuda). In: Fauna SSSR, Molljuski 3 (5): 1-437. [in Russian].
  • Merkel E. 1894. Molluskenfauna von Schlesien. VIII + 1-293, Breslau.
  • Riedel A. 1988. Katalog Fauny Polski, 36 (1). Ślimaki lądowe (Gastropoda terrestria). PWN, Warszawa: 1-316.
  • Roth B., Sadeghian P. 2003. Checklist of the land snails and slugs of California. Contributions in Science 3: 1-81.
  • Sverlova N.V., Gural R.I. 2005. Viznachnik nazemnih molluskiv Zahodu Ukraini. Natsionalna Akademia Nauk Ukraini, Lviv: 1-216.
  • Topolska E. 1999. Ślimaki - coraz poważniejszy problem w ogrodach przydomowych. Ochrona Roślin 11: 33-34.
  • Waldén H. 1960. Om ett par för Sverige nya, anthropochora landmollusker, Limax valentianus Férussac och Deroceras caruanae (Pollonera), jämte nagra andra, kulturbundna arter. Göteborgs Kungliga Vetenskaps- och Vitterhets-Samhälles Handlingar, Ser. B. 8 (8): 1-48.
  • Wiktor A. 1989. Limacoidea et Zonitoidea nuda. Ślimaki pomrowiokształtne (Gastropoda: Stylommatophora). Fauna Polski - Fauna Poloniae 12: 1-207.
   
Streszczenie  

Limax maximus Linnaeus, 1758 is probably a West-Mediterranean species; however, its origin is unclear because as a synanthropic species it has spread all over the world. L. maximus is found in synanthropic habitats even in the area of its possible origin, though it lives there also in natural forests (e.g. in France). Great Slug occurs synanthropically in the whole area of Poland: in parks, gardens, in different types of ruderal habitats and hothouses, cellars and in vegetable stores where it has proved to be a pest. It can live several years, hibernating in closed rooms (cellars, canals etc) and compost heaps.

   
Opracowanie  Ewa Stworzewicz
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2008-2014