Lasius neglectus Van Loon, Boomsma i Andrasfalvy, 1990
mrówka anatolijska
Garden Ant; Invasive Garden Ant

 introdukcja bieżąca, ostatnie ćwierćwieczeRodzina  Formicidae  mrówkowate
Rząd  Hymenoptera  błonkówki
Gromada  Insecta   owady
Typ  Arthropoda  stawonogi
 
 
 
 
 
   

powiększ

powiększ

powiększ

   
Locus typicus/Terra typica  

Budapeszt; gatunek opisany z populacji inwazyjnej.

   
Pierwotna ojczyzna gatunku  

Prawdopodobnie Azja Mniejsza (Anatolia).

   
Podstawowe cechy morfologiczne  

Długość ciała królowej 5,5-6 mm; samce mierzą ok. 2,5 mm, robotnice 2,5-3,5 mm. Królowa barwy żółtobrunatnej. Robotnice są ciemniejsze - brunatne i mają duże oczy. Czułki 12-segmentowe, osadzone blisko siebie; ostatni segment dwukrotnie dłuższy niż pierwszy. Stylik pojedynczy (Formicopedia 2008).

   
Biologia, ekologia  

Mrówki tego gatunku związane są z mszycami nadrzewnymi i zakładają gniazda wokół egzotycznych drzew, na których żyją ich żywicielki. To ogranicza ich występowanie na kolonizowanych terenach do parków i zieleni miejskiej, a zwłaszcza do arboretów i ogrodów botanicznych, a tam stanowią silną konkurencję dla gatunków rodzimych, które są wypierane przez przybysza. Jednak - wobec braku lotów godowych - ekspansja tego gatunku jest mało efektywna (Czechowska i Czechowski 1999, Czechowski i in. 2002).

   
Okoliczności poprzedzające pojawienie się gatunku w Polsce  

Pierwsze stwierdzenie tego gatunku dotyczyło Budapesztu, dokąd został zawleczony prawdopodobnie z roślinami ozdobnymi na początku lat 70. XX wieku i na podstawie tego materiału został opisany w 1990 r. Jeszcze przed opublikowaniem tego opisu kolejne stwierdzenie miało miejsce w Paryżu, jednak ten materiał został oznaczony błędnie jako Lasius alienus (Först.), co dopiero skorygował Seifert (1992). Mrówka anatolijska należy więc do tych ekspansywnych zwierząt, których istnienie ujawniło się dopiero w trakcie inwazji i których pochodzenie geograficzne nie jest zbyt pewne. Seifert (2000) sugeruje, iż jest to element małoazjatycki, gdyż najwięcej jego kolonii odkryto w Anatolii i stawia hipotezę, iż tam znajduje się centrum dyspersyjne, z którego rozprzestrzenia się zarówno w kierunku północno-zachodnim, jak i wschodnim (do Azji Środkowej). Nie można jednak wykluczyć ewentualności, że i w zachodniej Azji Lasius neglectus pojawił się stosunkowo niedawno jako "invader", np. z Azji południowo-wschodniej, która jest mało zbadana.

Mimo obiektywnie skromnych możliwości lokomocyjnych inwazja mrówki anatolijskiej w zachodniej Eurazji rozwija się stosunkowo szybko. W 1985 r. była znana z 10 stanowisk usytuowanych w ośmiu krajach, w 1995 r. odnotowano 20 stanowisk w 9 krajach, a w 2005 r. zarejestrowano już blisko 80 stanowisk, co najmniej w 16, a może nawet w18 państwach (występowanie w Portugalii i Czechach jest tylko ogólnie odnotowane, bez konkretnej lokalizacji). Według opinii wyspecjalizowanych agend, działających w niektórych bardziej odległych obszarach globu, należy się liczyć w najbliższym czasie z zawleczeniem mrówki anatolijskiej także do Nowej Zelandii i Stanów Zjednoczonych.

   
Ekspansja/inwazja w Polsce, czas i miejsce  

Pierwsze i jedyne dotychczas stanowisko w Warszawie w momencie stwierdzenia (tj. w ostatniej dekadzie XX wieku) było najbardziej na północ wysuniętym w całym - obecnie znanym - areale gatunkowym Lasius neglectus, co pozwala przypuszczać, że stanowiło wówczas "forpocztę" inwazji w tej części Europy (Czechowska i Czechowski 1999).

   
Występowanie na terenach chronionych  

Brak informacji.

   
Wpływ na ekosystemy i gatunki rodzime  

Gatunek ten konkuruje skutecznie z mrówkami rodzimymi i wypiera je z zajętego terytorium.

   
Szkodliwość, profilaktyka i zwalczanie  

Mrówka anatolijska nie ma na razie większego znaczenia gospodarczego.

   
Prognoza  

Wobec ograniczeń lokomocyjnych gatunku należy się spodziewać raczej powolnego - okazjonalnego - rozprzestrzeniania się gatunku, wspomaganego np. przez wymianę sadzonek między ogrodami botanicznymi i zakładami zieleni miejskiej. Niemniej jednak w ciągu najbliższych dekad - wnioskując z dotychczasowego tempa rozszerzania areału - możliwe jest opanowanie całego środkowego pasa kontynentu europejskiego, przynajmniej do pobrzeży Bałtyku i Morza Północnego i ewentualnie zasiedlenie przez tę mrówkę Wysp Brytyjskich. Większa aktywność myrmekologów w terenie przyczyni się zapewne do rychłego ujawnienia kolejnych stanowisk mrówki anatolijskiej, zarówno w Polsce, jak i w potencjalnie najwcześniej zagrożonych jej ekspansją krajach ościennych, tj. na Słowacji i na Ukrainie.

   
Literatura  
  • Czechowska W., Czechowski W. 1999. Lasius neglectus Van Loon, Boomsma & Andrasfalvy, 1990 (Hymenoptera, Formicidae) - nowy dla Polski gatunek mrówki, w Warszawie. Przegląd Zoologiczny 43: 189-191.
  • Czechowski W., Radchenko A., Czechowska W. 2002. The ants (Hymenoptera, Formicidae). Museum and Institute of Zoology PAS, Warszawa: 1-200 + 1 wkł. nlb.
  • Formicopedia. 2008.gn.opole.pl/mrowki/index.php?title=Lasius.neglectus
  • http://zipcodezoo.com/Animals/L/Lasius_neglectus.asp 2008
  • http://www.creaf.uab.es/xeg/Lasius/Ingles/distribution.htm 2008
  • Seifert B. 1992. A taxonomic revision of the Palaearctic members of the ant subgenus Lasius s.str. (Hymenoptera: Formicidae). Abhandlungen und Berichte der Naturkundemuseums Görlitz 66: 1-67.
  • Seifert B. 2000. Rapid range expansion in Lasius neglectus (Hymenoptera: Formicidae) - an Asian invador swamps Europe. Mitteilungen aus des Museums für Naturkunde in Berlin. Deutsche Entomologische Zeitschrift 47: 173-179.
  • Van Loon A.J., Boomsma J.J., Andrasfalvy A. 1990. A new polygonous Lasius species from central Europe. I. Description and general biology. Insectes Sociaux 37: 348-362.
   
Streszczenie  

Garden Ant Lasius neglectus V.Loon, Boom. & Andr. originated probably in West Asia (Anatolia), from where it was introduced to Europe. It has been described only recently from Budapest as an invasive species; the other documented direction of its expansion is Central Asia. Ants of this species are connected with arboreal aphids and in Europe they establish nests around exotic trees on which their hosts live. Due to this phenomenon, their occurrence in the invaded areas is restricted to urban green areas and botanical gardens (particularly arboreta). Another factor limiting its spread is absence of nuptial flights. The only known location in Poland (Warsaw) lies on the northern periphery of the known range of Roger's Ant but the discovery of new localities in Poland is only a question of time and depends mostly on the activity of myrmecologists, similarly as in other parts of Europe. This species is of no economic importance; however, it probably competes successfully with native ants.

   
Opracowanie  Jerzy Pawłowski
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2008-2014