Trogoderma granarium Everts, 1898
skórojadka zbożowa
Khapra Beetle 

 introdukcja historyczna, w zasadzie po roku 1800Rodzina  Dermestidae  skórnikowate
Rząd  Coleoptera  chrząszcze
Gromada  Insecta   owady
Typ  Arthropoda  stawonogi
 
 
 
 
 
   

powiększ

powiększ

powiększ

   
Locus typicus/Terra typica  

Formalnie Holandia (okazy typowe z populacji inwazyjnej.

   
Pierwotna ojczyzna gatunku  

Południowo-wschodnia Azja.

   
Podstawowe cechy morfologiczne  

Bardzo drobne chrząszcze o długości ciała zaledwie 1,8-3 mm. Pokrywy pomarańczowobrunatne lub jasnobrunatne, głowa i przedplecze ciemniejsze, czasem prawie czarne. Wierzch ciała pokryty z rzadka żółtymi włoskami. U samców buławka czułków pięcioczłonowa (Mroczkowski 1954).

   
Biologia, ekologia  

Większość gatunków z rodzaju Trogoderma Dej. żywi się - zgodnie z nazwą - materiałami pochodzenia zwierzęcego (martwe owady, suche szczątki kręgowców: pierze, skóra, włosie, wełna) lub rzadziej roślinnego, zwłaszcza gdy zawierają one tłuszcz (nasiona oleiste, orzechy, czekolada itp.). Rzadkim przypadkiem diety w dużym stopniu wegetariańskiej jest T. granarium, jednakże może to być wynikiem przystosowania związanego z introdukcją inwazyjną na inne kontynenty, gdyż brak konkretnych informacji o biologii tego gatunku w wyjściowym obszarze macierzystym.

Z zestawienia obserwacji populacji europejskich rozwijających się w magazynach zbożowych i składach (Burakowski i in. 1986) wynika, iż T. granarium może mieć od jednej do czterech generacji w roku, w zależności od temperatury pomieszczeń. Samice składają ok. 125 jaj, pojedynczo. Larwy żerują w ziarnach zbóż i kukurydzy, lecz także w przetworach zbożowych (mąka, makaron, kasze, słód). W temperaturze ok. 26-30°C larwy wykluwają się po kilku dniach i linieją kilka razy (4-7); w temperaturze ok. 20°C wylęg następuje po ok. 20 dniach, a wylinek jest kilkanaście. Przepoczwarczenie następuje w ostatniej wylince larwalnej; stadium poczwarki trwa od 4 dni (przy optymalnej temperaturze) do 18 dni w temperaturze 15°C.

   
Okoliczności poprzedzające pojawienie się gatunku w Polsce  

Stosunkowo późne rozpoznanie taksonomiczne skórojadki zbożowej i jej opis dokonany na podstawie materiału inwazyjnego stwierdzonego w magazynach holenderskich sprawiły, iż przypadek ten zaliczamy do grupy najmłodszych, znaczących inwaderów w magazynach zbożowych i składach produktów spożywczych. Dość wysokie wymagania termiczne T. granarium sprawiły, że w Europie notowany jest głównie z magazynów dużych portów morskich i z okolic węzłowych (zwłaszcza granicznych) przeładunkowych stacji kolejowych. Na północy kontynentu nie przekracza równoleżnika 60°N (Lundberg 1995). Europejskie służby kwarantannowe zajmowały się tym gatunkiem dopiero w XX wieku, podobnie jak ich odpowiedniki w Ameryce Północnej, a później także na pozostałych kontynentach, z wyjątkiem Ameryki Południowej, skąd jeszcze nie był wykazywany. Z krajów ościennych stwierdzony był najwcześniej, bo w okresie międzywojennym (1922) w Niemczech, a dopiero w 1962 odnotowano go w Czechach.

   
Ekspansja/inwazja w Polsce, czas i miejsce  

Pierwsze datowane informacje dotyczące obecności T. granarium w naszym kraju dotyczą drugiej połowy lat 50. i spichrzów w kilku miejscowościach woj. olsztyńskiego (Wengris 1962). Następnymi były doniesienia zawarte w raportach kwarantannowych z lat 60. XX wieku (Kamiński 1972, Kamiński i Buderacka-Niechwiejczyk 1972), a odnosiły się do głównych portów morskich (Gdynia, Gdańsk, Szczecin) i granicznych kolejowych stacji przeładunkowych (zachodnich: Kostrzyń i Węgliniec oraz wschodnich: Małaszewicze i Żurawica). Późniejsze dane wskazują, iż niektóre populacje magazynowe w naszym kraju utrzymują się głównie dzięki kolejnym transportom ziarna drogą morską lub lądową. Ale z raportów stacji kwarantannowych wynika, iż omawiany gatunek (podobnie jak inne szkodniki magazynowe) zawlekany jest nie tylko z przewożonymi ładunkami, ale także z wtórnie używanymi opakowaniami (worki, skrzynki, kontenery), a nawet w próżnych ładowniach statków i w wagonach przejeżdżających przez granicę. Również kontrolowane graniczne i portowe pomieszczenia służbowe i techniczne wykazują często obecność żywych chrząszczy.

   
Występowanie na terenach chronionych  

Brak informacji.

   
Wpływ na ekosystemy i gatunki rodzime  

Brak informacji.

   
Szkodliwość, profilaktyka i zwalczanie  

Mroczkowski (1954) określał T. granarium jako poważnego szkodnika produktów pochodzenia zwierzęcego, późniejsze służby kwarantannowe zaliczają tę skórojadkę do szkodników ziarna, natomiast Šefrová i Laštůvka (2005) do gatunków polifagicznych w magazynach spożywczych. Zapobieganie szkodom i zwalczanie tego gatunku przeprowadza się konwencjonalnymi metodami stosowanymi do większości szkodników magazynowych. Najbardziej skutecznym wydaje się oziębianie pomieszczeń, gdyż przy temperaturze -10°C ginie połowa larw w ciągu doby.

   
Prognoza  

Skórojadka zbożowa nie wykazuje obecnie silnych tendencji ekspansywnych. Jeśli takie tendencje się ujawnią - przypuszczalnym kierunkiem ekspansji mogą być południowe rejony naszego kraju (Śląsk i Małopolska), w których dotychczas nie notowano tego gatunku.

   
Literatura  
  • Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J.1986. Chrząszcze Coleoptera - Dermestoidea, Bostrichoidea, Cleroidea i Lymexyloidea. W: Katalog Fauny Polski, Instytut Zoologii PAN, PWN, Warszawa, część XXIII, tom 11: 1-243.
  • Kamiński E. 1972. Choroby, szkodniki i chwasty zarejestrowane na towarach pochodzenia roślinnego przy wwożeniu ich do Polski w latach 1967-1969. Biul. IOR, Poznań, 53: 33-93.
  • Kamiński E., Buderacka-Niechwiejczyk M. 1972. Choroby, szkodniki i chwasty zarejestrowane na towarach pochodzenia roślinnego przy wwożeniu ich do Polski w latach 1964-1966. Biul. IOR, Poznań, 53: 5-30.
  • Lundberg S. 1995. Catalogus coleopterorum Sueciae. Naturhistoriska Riksmuseet. Entomologiska Föreningen. Stockholm: 1-224.
  • Mroczkowski M. 1954. Skórniki - Dermestidae. [w:] Klucze do oznaczania owadów Polski, część XIX, zeszyt 52. Polski Związek Entomologiczny, PWN, Warszawa: 1-47.
  • Šefrová H., Laštůvka Z. 2005. Catalogue of alien animal species in the Czech Republic. Acta Universitatis Agriculturae et Silviculture Mendelianae Brunensis / Sborník Mendelovy Zemedelské a Lesnické Univerzity v Brne, 53 (4): 151-170.
  • Wengris J. 1962. Wyniki siedmioletnich badań nad szkodnikami spichrzowymi województwa olsztyńskiego. Zeszyty Naukowe WSR Olsztyn, 12: 3-7.
   
Streszczenie  

Khapra Beetle Trogoderma granarium Everts originated from south-east Asia from where it arrived to European sea-ports with raw materials of organic (mainly animal) origin. The species was described from the Netherlands, already as an invader, at the end of the 19th century. Its further spread in Europe occurred via transport from port warehouses to wholesale firms or processing plants. Due to rather high temperature requirements of T. granarium its spontaneous flights beyond closed rooms were not observed. Larvae develop in dry remains of vertebrates (feathers, skin, hair, wool), and rarely in other materials, also in those which contain fat of plant origin (oleiferous seeds, nuts, chocolate etc.). In European stores the species was also found feeding on cereal and corn grains and in cereal products (flour, grits, noodles, malt). In the later part of the 1950s the species appeared in northern Poland; it was most often found in warehouses of large sea-ports (Szczecin, Gdynia, Gdańsk) and big frontier trans-shipping railway stations. Sanitary inspections have shown that alive beetles are brought not only with goods but also in empty containers, freight-cars, and different, secondarily used packages (sacks, boxes etc.). These observations suggest that in view of the climate warming in Europe, one may expect in the nearest future the spontaneous spread of Trogoderma granarium also beyond store rooms.

   
Opracowanie  Jerzy Pawłowski
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2008-2014