Projekt

Sonata - 2021/43/D/NZ9/02990 Usługi ekosystemowe, inwazyjne gatunki obce i agronomia. Czy możemy opuszczać grunty rolne dla ochrony rodzimej różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych, jeśli ryzyko inwazji jest wysokie?.
Kierownik projektu:

dr Magdalena Lenda

tel.: 12 370 35 62
Wykonawcy:
Źródło finansowania:Narodowe Centrum Nauki
Kwota na realizację:1 268 434 PLN
Okres realizacji: 2022 - 2025
Opis projektu:

Rosnący popyt na produkcję żywności jest jednym z głównych problemów w ochronie przyrody i agronomii. Istnieją różne strategie wywodzące się z aplikacyjnych metod przestrzennego planowania użytkowania krajobrazu, które próbują rozwiązać problem wyżywienia rosnącej populacji ludzi,  przy jednoczesnej ochronie różnorodności biologicznej. Jedną z nich jest koncepcja wydzialania lub współdzielenia gruntów, godząca interesy ochrony przyrody z rolnictwem. Koncepcja ta zaproponowana została przez naukowców z Uniwersytetu Cambridge w 2005 r w publikacji w czasopiśmie Science. Wydzielanie gruntów dla przyrody polega na intensyfikacji rolnictwa na gruntach uprawnych i ochronie nienaruszonych, naturalnych lub opuszczonych obszarów (tzw. grunty wydzielone). Współdzielenie się ziemią z przyrodą ma miejsce, jeśli poprawia się jakość krajobrazu rolniczego poprzez zwiększenie mozaiki upraw, która jest ekstensywnie zarządzana, a zatem może być odpowiednia dla wielu dzikich gatunków. Czy powinniśmy korzystać z koncepcji wydzielania ziemi, która zakłada z jednej strony intensyfikację rolnictwa i ochronę naturalnych i półnaturalnych pozostałości siedlisk lub opuszczonych terenów rolnych które miałyby z założenia podlegać sukcesji naturalnej? Czy też powinniśmy poprawić jakość krajobrazu rolniczego pod kątem różnorodności biologicznej poprzez zwiększenie udziału w krajobrazie mozaikowych upraw uprawianych ekstensywnie, a rekultywowane tereny poddawać ekstensywnemu gospodarowaniu (współdzielenie gruntów)? Wiele badań sugeruje, że wydzielanie ziemi jest najbardziej optymalną strategią z punktu widzenia ochrony przyrody, rolnictwa i ekonomii. Dylemat wydzielania / współdzielenia gruntów został zbadany w przypadku nietkniętych, pierwotnych lasów tropikalnych. Jednak niewiele takich obszarów pozostało jeszcze na Ziemi do ocalenia. W wielu regionach dominują krajobrazy kulturowe, o długiej tradycji rolniczej, która ukształtowała relacje człowiek - przyroda, z wieloma rzadkimi gatunkami przystosowanymi do życia w warunkach ekstensywnego rolnictwa. Nowe obszary chronione w krajobrazach kulturowych powstają zazwyczaj poprzez opuszczanie lub odłogowanie terenów porolnych. W swoich badaniach chciałbym sprawdzić, która strategia - wydzielanie ziemi czy jej współdzielenie jest bardziej optymalna zarówno dla ochrony przyrody, jak i produkcji żywności w regionach o wielowiekowej tradycji rolniczej. Wiele badań wykazało, że opuszczone lub odłogowane tereny uprawne są zagrożone przez inwazje obcych gatunków, które zmniejszają bioróżnorodność rodzimej fauny i flory. W Europie Środkowej do 70% opuszczonych gruntów rolnych zostało skolonizowanych przez obce inwazyjne rośliny. Stało się to po transformacji ustrojowej, która w ciągu krótkiego czasu zmieniła sposób użytkowania gruntów. Wiele egzotycznych gatunków odnosi korzyści z opuszczania gruntów rolniczych, ponieważ prace polowe nie uszkadzają już ich nasion bądź siewek. Mogą rosnąć, rozmnażać się i rozprzestrzeniać do nowych siedlisk i regionów. Dokładnie taki mechanizm spowodował inwazję orzecha włoskiego Juglans regia i obcych nawłoci Solidago sp. w Europie Środkowej. Ryzyko inwazji nigdy nie było brane pod uwagę w koncepcji wydzielania/współdzielenia gruntów. Jednakże może to być koniecznie i bardzo ważne nie tylko przez wkład w wiedzę z dziedziny ochrony przyrody i agronomii. Praktyczne, potencjalne zastosowanie wyników może okazać się ważne właśnie teraz, ponieważ Unia Europejska wprowadziła „politykę zazieleniania”, aby pozostawić do 5% odłogowanych gruntów rolnych. Obecnie problem inwazji na opuszczone tereny jest najbardziej aktualny w Europie Środkowej. W szczególności chciałbym zbadać, w jaki sposób różnorodność biologiczna organizmów zapewniających usługi ekosystemowe zależy od strategii zarządzania gruntami (wydzielanie/współdzielenie) i inwazji obcych roślin. Moja główna hipoteza mówi, że przy zwiększonym ryzyku inwazji współdzielenie gruntów jest bardziej optymalną strategią ochrony przyrody i produkcji żywności, pozwalającą na kontrolę gatunków inwazyjnych poprzez prace polowe, niż wydzielanie ziemi. Zastosowanie strategii wydzielenia gruntów w przypadku dużego ryzyka inwazji może mieć bardzo negatywne skutki zarówno dla bioróżnorodności, jak i dla produkcji rolnej.

Lista projektów