| |
| |
|
Otiorhynchus perdix (Olivier, 1807) | ||
| Rodzina | Curculionidae Ryjkowcowate | |
| Rząd | Coleoptera Chrząszcze | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Gatunek górski pochodzący z bałkańskiego centrum dyspersyjnego. W północnej części zasięgu lokalny i bardzo rzadki, zanikający. W Polsce znany z trzech stanowisk, z których tylko jedno - z Beskidu Śląskiego - zostało ostatnio potwierdzone. Nie objęty ochroną gatunkową. | |
| Rozmieszczenie | Większość jego stanowisk skupia się w Górach Dynarskich (Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra), w południowo-wschodnich Alpach (Słowenia, Austria, Włochy) i w środkowej części Półwyspu Apenińskiego. Na południe sięga on po Kalabrię (Włochy), Albanię, Macedonię i Bułgarię, natomiast północna granica jego zasięgu biegnie przez Rumunię, Ukrainę (Czarnohora), Polskę i Niemcy (Średniogórze Niemieckie). Na terenie Polski Otiorhynchus perdix należy do rzadkości. W XIX wieku znaleziono go w Kotlinie Jeleniogórskiej (Mazur 1998b) i w okolicach Sanoka (Nowicki 1858), przy czym drugie doniesienie nie jest udokumentowane okazami i wzbudza wątpliwości niektórych autorów. Jedyne współczesne stanowisko znajduje się na górze Tuł w Beskidzie Śląskim (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1993). Z tej okolicy (Pasmo Czantorii obejmujące m.in. górę Tuł) podał go już w 1920 r. Wanka (Wanka 1920). | |
| Biotop/Siedlisko | W południowych rejonach zasięgu występuje on głównie w lasach liściastych i iglastych rosnących na wysokości od 500 do 1400 m n.p.m., chociaż sporadycznie można go spotkać nawet w piętrze alpejskim (do 2000 m n.p.m.). Przy północnej granicy zasięgu wybiera miejsca ciepłe, dobrze nasłonecznione, zwłaszcza na podłożu wapiennym. W polskiej części Karpat i Sudetów środowiska tego typu nie są częste, co niewątpliwie utrudnia rozprzestrzenianie się tego gatunku. | |
| Biologia | O. perdix jest mało wyspecjalizowanym fitofagiem. Postaci dorosłe żerują na różnych drzewach i krzewach (także iglastych) ogryzając liście (igły). Cykl rozwojowy nie został dotychczas zbadany. Można jedynie przypuszczać, że - podobnie jak u innych przedstawicieli rodzaju Otiorhynchus Germar, 1824 - larwa zjada korzenie różnych roślin. Osobliwością tego gatunku jest partenogenetyczny sposób rozmnażania. Populacje obupłciowe występują tylko na niewielkim obszarze w południowo-zachodniej części Półwyspu Bałkańskiego, natomiast w innych okolicach spotyka się wyłącznie samice (Mazur 1998b). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Sumując dane historyczne i współczesne należy przyjąć, że zasięg O. perdix na terenie Polski składa się z trzech izolowanych populacji. Odległość między skrajnymi stanowiskami wynosi w linii prostej około 480 km. Poszczególne populacje tego gatunku są prawdopodobnie bardzo małe, o czym świadczy niewielka liczba zebranych dotychczas okazów. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Przewaga stanowisk historycznych nad współczesnymi, zauważalna nie tylko w Polsce, ale również w krajach sąsiednich sugeruje zanikanie tego gatunku w północnej części areału. Niewielka liczba stanowisk i mała liczebność lokalnych populacji stwarza duże niebezpieczeństwo ich przypadkowego zniszczenia. | |
| Prognoza zmian populacji | Szansa na odnowienie zniszczonych populacji w drodze naturalnych wędrówek jest znikoma. Wskazuje na to zasięg O. perdix w Karpatach i w Sudetach złożony z nielicznych, silnie rozproszonych i izolowanych stanowisk. Czynnikami utrudniającymi migrację są również wymagania siedliskowe tego gatunku i ograniczone (przez brak zdolności lotu) jego możliwości lokomocyjne. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Gatunek nie objęty ochroną prawną; góra Tuł, gdzie znajduje się jego jedyne współczesne stanowisko, jest jednak częściowo objęta ochroną rezerwatową. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Najlepszym sposobem zachowania istniejących populacji jest ochrona miejsc, w których one występują. Skuteczność tej formy działania zależy jednak od wcześniejszego ustalenia kilku faktów - przede wszystkim liczebności populacji i głównych czynników warunkujących jej dynamikę. W tym celu nieodzowne staje się zbadanie cyklu życiowego gatunku, wymagań pokarmowych larw i postaci dorosłych, przywiązania do mikrosiedlisk itp. W przypadku stwierdzenia bardzo niskiej rozrodczości populacji może okazać się konieczne prowadzenie hodowli w warunkach laboratoryjnych lub półnaturalnych i wypuszczanie osobników dorosłych na wolność. | |
| Summary | Otiorhynchus perdix is a mountain species of the Balkan origin. In Poland it is known from three localities, of which only one (Tuł Hill in the Beskid Śląski Mountains) is current. In the Carpathians and in the Sudety Mountains it occurs in warm forests, and particularly in forests growing on limestone substratum. In the whole northern part of its range the species is declining and deserves protection. Conservation of the existing populations should consist in conservation of the entire biotopes where this species lives. The reinforcement of the populations with cultivated material should also be taken into account, when planning protection measures. Not protected by law. | |
| Źródła informacji | Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1993. Chrząszcze - Coleoptera. Ryjkowce - Curculionidae, cz. 1. Katalog fauny Polski. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa, 23, 19: 1-304.  Mazur M. 1998b. Systematik und geographische Verbreitung der Otiorhynchus perdix-Gruppe (Coleoptera, Curculionidae). Ent. Prob. 29 (1): 27-68. Nowicki M. 1858. Coleopterologisches über Ostgalizien. Jahres-Ber. d. k. k. Ober-Gymm. zu Sambor f. d. Schuljahr 1858, Wien, 24 ss. Wanka Th. v. 1920. Dritter Beitrag zur Coleopterenfauna von Österr.-Schlesien, Ent. bl. 16: 202-213. | |
| Autor | Mieczysław Mazur | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
