powiększ

Alysson ratzeburgi Dahlbom, 1843
Wygłada ciemna

Rodzina  Sphecidae  Grzebaczowate
Rząd  Hymenoptera  Błonkoskrzydłe
Gromada  Insecta  Owady
Typ  Arthropoda  Stawonogi
   
Status  Gatunek na ogół rzadki, bardzo rzadki i ginący, występujący na rozproszonych stanowiskach w Europie i Azji. W Polsce nie stwierdzany od kilkudziesięciu lat, krytycznie zagrożony lub już wymarły. Niechroniony.
   
Rozmieszczenie  W rozproszeniu zasiedla Europę i Azję, znany ze środkowej i północnej Szwecji, południowej Norwegii, z Finlandii, Włoch i Moraw (Lomholdt 1975-1976, Negrisolo 1995, Zavadil, Šnoflak 1948). Notowany na Białorusi i w Rosji, choć nie wiadomo, czy występuje na Syberii (Lomholdt 1975-1976, Puławski 1978, Shlyakhtenok, Skibińska 2002), znany z Japonii i Korei (Dollfuss 1991). Od kilkudziesięciu lat nie stwierdzony już w Niemczech (Oehlke 1970). W Polsce notowany w drugiej połowie XIX w. i w latach trzydziestych XX w. na terenie byłych Prus Wschodnich i Zachodnich (Brischke 1888), Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej i Śląska (Szulczewski 1950).
   
Biotop/Siedlisko  Podobnie jak pozostałe krajowe gatunki z tego rodzaju jest owadem kserotermofilnym, preferującym tereny pagórkowate, miejsca piaszczyste, suche i nasłonecznione, gdzie zwykle zakłada gniazda.
   
Biologia  Postaci dorosłe spotyka się od maja do sierpnia. Osobniki imagines są melitofagiczne i odżywiają się nektarem kwiatów, ewentualnie spadzią mszyc. Larwy są drapieżne i dla ich prawidłowego rozwoju niezbędny jest pokarm białkowy, na który składają się drobne pluskwiaki równoskrzydłe, głównie z rodziny Cicadellidae. Samica wygłady ciemnej, podobnie jak samice większości samotnie żyjących żądłówek, samodzielnie buduje gniazdo, w którym gromadzi pokarm dla potomstwa. Gniazdo składa się z tunelu prowadzącego do komory lęgowej, w której składane są sparaliżowane ukłuciem żądła ofiary.
   
Wielkość populacji w Polsce  Obecnie gatunek ten - jeśli występuje w kraju - jest skrajnie nieliczny, skoro jednak od kilkudziesięciu lat nie został ponownie wykazany, to istnieje podejrzenie, że wymarł w granicach Polski.
   
Zagrożenia i ich przyczyny  Najprawdopodobniej ustępowanie tego gatunku spowodowane jest przez wiele różnych czynników z których obecnie jesteśmy w stanie wskazać tylko część. Z pewnością należą do nich: skażenie siedlisk, redukcja preferowanych przez gatunek biotopów m.in. wskutek zalesiania otwartych terenów piaszczystych i kserotermicznych.
   
Aktualne sposoby ochrony  Nie objęty w kraju żadną z form ochrony.
   
Proponowane sposoby ochrony  Jedyną skuteczną formą ochrony tego gatunku wydaje się ochrona polegająca na czynnym zabezpieczeniu jego podstawowych biotopów.
   
Summary  It is a psammophilous species, with insular occurrence in Europe and Asia, preferring dry, warm and sunlit biotopes. In most part of its range rare and declining; only in northern and central Sweden it is a common species. In Poland Alysson ratzerburgi is now extremely scarce; for several decades not confirmed, so it is not unlikely that it has already become extinct in the country. Its regress is attributed to anthropogenic changes in the environment, principally to pollution and destruction of preferred biotopes, afforestation of sandy areas etc. Conservation efforts should focus on the maintenance of open, sandy, and poorly vegetated areas. The species is not protected by law.
   
Źródła informacji  Brischke C.G.A. 1888. Hymenoptera aculeata der Provinz West- und Ostpreussen. Schrft. d. Naturf. Ges. Danzig - N.F. 7: 85-107.

Dollfuss H. 1991. Bestimmungsschlüssel der Grabwespen Nord- und Zentraleuropas (Hymenoptera, Sphecidae) mit speziellen Angaben zur Grabwespenfauna Österreichs. Stapfia, Linz, 24, 247 ss.

Lomholdt O. 1975-1976. The Sphecidae (Hymenoptera) of Fennoscandia and Denmark. Fauna Entomologica Scandinavica (Klampenbork) 4, 1-2, 1-452.

Negrisolo E. 1995. Hymenoptera Shecidae. In: Checklist delle specie della fauna italiana. A. Minelli, S. Ruffo & S. La Posta (eds.). Calderini, Bologna 105: 1-12.

Oehlke J. 1970. Beiträge zur Insekten-Fauna der DDR: Hymenoptera - Sphecidae. Beitr. Ent. (Berlin) 20 (7/8): 615-812.

Puławski W. 1978. Sphecoidea, Sphecidae - rojuszczije osy. In: Opredelitel nasekomych ewropejskoj czasti SSSR. G.S. Medvedev (ed.). Leningrad, III (1): 173-279.

Shlyakhtenok A.S., Skibińska E. 2002. Contribution to the knowledge of Aculeate Hymenoptera of Byelorus. Family Digger Wasps (Sphecidae). Vestnik Zoologii, 36(2): 31-40.

Szulczewski J.W. 1950. Błonkówki (Hymenoptera) Wielkopolskiego Parku Narodowego. Część IV. Żądłówki (Aculeata, Chrysididae, S apygidae, Mutilidae, Scoliidae, Vespidae, Psammocharidae, Sphegidae). Prace Monograficzne nad Przyrodą Wielkopolskiego Parku Narodowego pod Poznaniem. P

Zavadil V., Šnoflak J. 1948. Kutilky (Sphecidae) Československé republiky. Entom. listy (Brno) suppl. 13: 178 pp.

   
Autor  Ewa Skibińska
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009