| |
| |
|
Fagivorina arenaria (Hufnagel, 1767) | ||
| Rodzina | Geometridae Miernikowcowate | |
| Rząd | Lepidoptera Motyle | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Sporadycznie spotykany gatunek miernikowca, występujący głównie w górach, w lasach liściastych. Wymarł na większości stanowisk europejskich i krajowych, w Polsce aktualnie notowany tylko w Karkonoszach. Nie objęty ochroną gatunkową. | |
| Rozmieszczenie | Prawie cała Europa oprócz krajów bałtyckich, półwyspu Iberyjskiego oraz Irlandii. Wymarły w Wielkiej Brytanii i wielu regionach Europy. W Polsce historycznie występował na Pomorzu Zachodnim i Środkowym (Urbahn, Urbahn 1939), w okolicach Poznania i Krakowa (Romaniszyn, Schille 1929) oraz Bielska-Białej i w Sudetach (Raebel, Toll 1962). W okresie 1951-1975 odnotowany w Pieninach (Błeszyński 1965) i w Bieszczadach (Bielewicz 1973). Obecnie potwierdzony już tylko w Karkonoszach (Chrzanowski 2002). | |
| Biotop/Siedlisko | Gatunek występuje głównie w lasach regla dolnego i pogórza, preferując buczyny. Lasy te występują w górach i na Pomorzu dość licznie, jednak gospodarka leśna zmienia ich naturalny charakter, odkształcając pierwotne układy biocenotyczne. | |
| Biologia | Według części badaczy jest to gatunek rozwijający się na porostach, zdaniem innych gąsienice żywią się liśćmi buków, dębów i innych drzew liściastych (Urbahn 1941). Motyle pojawiają się od początku czerwca do końca lipca. Aktywne są w nocy, a za dnia siedzą na pniach drzew lub w ukryciu. Zimuje poczwarka. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Nie jest możliwa do oszacowania. Gatunek ustąpił już z niektórych terenów, a na współczesnym stanowisku w Sudetach łowiono zaledwie pojedyncze osobniki. Istnieje potrzeba wznowienia badań inwentaryzacyjnych na większości dawnych stanowisk i rozpoznania stanu jego populacji w kraju. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Główną przyczyną regresu liczebnego gatunku w populacjach górskich była gospodarka rębna i przebudowa większości drzewostanów dolnoreglowych. Jedno z historycznych stanowisk, położone koło Lubania na Pogórzu Izerskim, zostało zniszczone na skutek eksploatacji kruszywa, a rezerwat leśny "Bukowa Góra", chroniący ostatni na tym terenie fragment dobrze zachowanej żyznej buczyny, uległ likwidacji (Świerkosz 2001). | |
| Prognoza zmian populacji | Przy zachowaniu dotychczasowych form gospodarki w leśnictwie oraz nieuporządkowanego rozwoju przemysłu wydobywczego na pogórzach Sudetów, liczba stanowisk F. arenaria ulegać będzie dalszej redukcji, aż do wymarcia włącznie. Z drugiej strony ograniczenie emisji przemysłowych, m.in. w Sudetach, stwarza szansę na przetrwanie tego gatunku w części ostoi. Los populacji w innych rejonach kraju jest trudny do przewidzenia, gdyż ich stan nie jest obecnie znany, a nawet nie wiemy, czy jeszcze istnieją. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Gatunek nie należy do prawnie chronionych. Natomiast jedyne aktualnie potwierdzone jego stanowisko znajduje się w granicach Karkonoskiego Parku Narodowego (Raj 2000), z ochrony rezerwatowej (Pieniński Park Narodowy) korzysta też czynne do niedawna stanowisko w Pieninach. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Utrzymać dotychczasowe formy ochrony stanowisk Fagivorina arenaria, ewentualnie wykryte stanowiska poza parkiem narodowym należałoby chronić przez utworzenie rezerwatów ścisłych. Szczegółowe zalecenia ochronne wymagałyby lepszego poznania biologii oraz wymagań siedliskowych gatunku. | |
| Summary | Fagivorina arenaria is one of the rarest species of Geometridae in Poland. Once it was known from a few localities but now, it is only reported from the Karkonosze National Park. It is not unlikely that further localities of this species will be found in mountains and their foothills, as well as in the former places of its occurrence in Pomerania. F. arenaria is connected with deciduous, particularly beech forests. The species is not protected by law but its present locality and some of the former ones are situated in protected areas. Strict protection of each newly discovered population is recommended. | |
| Źródła informacji | Bielewicz M. 1973. Motyle większe (Macrolepidoptera) Bieszczadów Zachodnich i Pogórza Przemyskiego. Roczn. Muz. Górnośl. w Bytomiu, Przyroda 7: 1-170.  Błeszyński S. 1965. Geometridae, podrodzina Hydriomeninae. Klucze do oznaczania owadów Polski, Warszawa, 27, 46b: 1-305. Chrzanowski A. 2002. Nowe dane o występowaniu Fagivorina arenaria (Hufnagel, 1767) w Polsce. Wiad. entomol. 21 (2): 126. Raebel P.H., Toll S. 1962. Fauna motyli Śląska, Miernikowce (Lepidoptera, Geometridae). Rocz. Muz. Górnośl. w Bytomiu, Przyroda, 1: 7-78. Raj A. 2000. Koncepcja ochrony przyrody w Karkonoskim Parku Narodowym u progu roku 2000. Przyroda Sudetów Zachodnich 2: 134-139. Romaniszyn J., Schille F. 1929. Fauna motyli Polski. I. Prace monogr. Kom. Fizjogr. 6: 1-552. Świerkosz K. 2001. Zbiorowiska leśne z klasy Querco-Fagetea w północnej części Pogórza Izerskiego i możliwości ich ochrony. Przyroda Sudetów Zachodnich 3: 15-24. Urbahn E. 1941. Die Jugendstände von Boarmia arenaria Hufn. (angularia Thnbg., Lep. Geom.). Ztschr. Wien. Ent.-Ver. 26: 81-84. Urbahn E., Urbahn H. 1939. Die Schmetterlinge Pommerns mit einem vergleichenden Überblick über den Ostseeraum. Stt. Ent. Ztg., Stettin, 100: 185-826. | |
| Autor | Adam Malkiewicz | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
