| |
| |
|
Antipalus sinuatus (Loew, 1854) | ||
| Rodzina | Asilidae Łowikowate | |
| Rząd | Diptera Muchówki | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Rzadki gatunek kserotermiczny, w Polsce występuje na kilku izolowanych stanowiskach w południowej części kraju. Nie podlega ochronie gatunkowej. | |
| Rozmieszczenie | Wykazywany był z Austrii, Polski i południa europejskiej części byłego Związku Radzieckiego (Lehr 1988), jednak występowanie w Austrii wymaga potwierdzenia ze względu na niepewną lokalizację "locus typicus" (Loew 1854). Zapewne z tego powodu gatunek ten nie został uwzględniony w katalogu muchówek austriackich (Franz 1989). Najwięcej informacji o występowaniu A. sinuatus pochodzi z Polski, gdzie po raz pierwszy stwierdzony był w końcu XIX wieku w okolicach Krakowa (Droginia) (Bobek 1893) i w Górach Świętokrzyskich (Bodzentyn) (Moucha, Hradsky 1966), a następnie w latach pięćdziesiątych XX wieku w dolinie Nidy (Chroberz), w Dwikozach koło Sandomierza (Trojan 1961) i Puszczy Kampinoskiej (Kaczmarzyk 1962), ostatnio także w Świętokrzyskim Parku Narodowym (skarpa "Zapusty"w Cząstkowie) (Soszyński B. - mat. niepubl.) i na Wyżynie Miechowskiej w okolicach Szczepanowic (Palaczyk A. - mat. niepubl.). | |
| Biotop/Siedlisko | W Świętokrzyskim Parku Narodowym występuje na murawach kserotermicznych z kłosownicą pierzastą Brachypodium pinnatum na podłożu wapiennym, natomiast na Wyżynie Miechowskiej zasiedla mezokserotermofilne murawy porastające lessowe i kredowe wąwozy (Palaczyk A. - mat. niepubl.). | |
| Biologia | W piśmiennictwie praktycznie brak danych. Podane poniżej informacje zostały zebrane przez autora (Palaczyk A. - mat. niepubl.), na stanowisku w Szczepanowicach. W ciągu roku występuje jedno pokolenie. Okres lotu imagines rozciąga się od początku czerwca do pierwszych dni sierpnia. Najliczniejszy pojaw przypada na koniec czerwca i pierwszą połowę lipca. Owady dorosłe aktywne są w dni ciepłe i słoneczne. Najczęściej spotyka się je siedzące na roślinności zielnej i na ścieżkach, rzadziej na ściankach lessowych. Postaci dorosłe są drapieżne, jednak spektrum pokarmowe słabo poznane. Jako zdobycz stwierdzono chrząszcze: Choleva glauca i Phylloperta horticola (Palaczyk A. - mat. niepubl.). Larwy dotychczas nieopisane, prawdopodobnie żyją w glebie. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Trudna do oszacowania. Najliczniej występuje w wąwozach koło Szczepanowic, gdzie w czasie szczytu pojawu obserwowano co najmniej kilkadziesiąt osobników (Palaczyk A. - mat. niepubl.), stosunkowo licznie występuje też na skarpie "Zapusty". Na pozostałych stanowiskach stwierdzono nieliczne lub tylko pojedyncze osobniki. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | W Polsce A. sinuatus znany jest z siedmiu niewielkich powierzchniowo stanowisk, wystawionych z tego powodu na wysokie ryzyko oddziaływania czynników losowych. Miejsca najliczniejszego występowania (skarpa "Zapusty" w Cząstkowie i wąwozy koło Szczepanowic) liczą zaledwie po kilka hektarów. Murawa na pierwszym z tych stanowisk silnie zarasta ciepłolubnymi zaroślami. Sukcesja drzew i krzewów w mniejszym stopniu zagraża stanowisku w Szczepanowicach, gdzie tylko część jednego z wąwozów jest zarośnięta, ale po zaprzestaniu działalności gospodarczej sytuacja ta może ulec zmianie. | |
| Prognoza zmian populacji | Trudna do określenia. Gatunek występuje jedynie lokalnie i nie wykazuje tendencji do ekspansji. Stanowisko w Drogini prawdopodobnie już nie istnieje, nie potwierdzono też występowania tego gatunku w dolinie Nidy (Chroberz). W okolicach Sandomierza i w Puszczy Kampinoskiej w ostatnim okresie nie prowadzono badań. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Jedno ze stanowisk znajduje się na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego (skarpa "Zapusty") inne, bez podania precyzyjnej lokalizacji, być może znajduje się na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Na stanowisku w Cząstkowie (skarpa "Zapusty") należy stosować czynną ochronę muraw kserotermicznych, okresowo usuwając nadmiernie rozrastające się zarośla kserotermiczne. Wąwozy w Szczepanowicach powinny zostać objęte ochroną w formie użytku ekologicznego. | |
| Summary | Antipalus sinuatus is a rare xerothermic species, mentioned from Poland and the European part of the former Soviet Union. Its occurrence in Austria needs confirmation beacuse of uncertain location of "locus typicus" (Loew 1854). The majority of information about the occurrence of A. sinuatus comes from Poland where it was for the first time found at the end of the 19th century in the vicinity of Kraków (Droginia) and in the Góry Świętokrzyskie Mts. (Bodzentyn). It the 1950s it was reported from the Nida River Valley (Chroberz), Dwikozy near Sandomierz and the Kampinos Forest, and recently from the Świętokrzyski National Park ("Zapusty" escarpment) and in the Miechów Upland near Szczepanowice. It is most numerous in xerothermic grasslands near Szczepanowice and on the "Zapusty" escarpment in the Świętokrzyski National Park; at the remaining locations only single individuals were found. Imagines occur from the beginning of June to the first days of August; the most numerous occurrences fall on the end of June and the earlier part of July. Adult insects are active on warm and sunny days. They are most often found on herbaceous plants and on loess walls and paths. Imagines are predatory; they were found preying on beetles: Choleva glauca and Phylloperta horticola (Palaczyk A. - mat. niepubl.). The species is threatened because it localities are small (a few hectares) and in addition, its habitat is overgrowing by trees and shrubs. It is not protected by law and does not need protection as a species. | |
| Źródła informacji | Bobek K. 1893. Przyczynek do fauny muchówek Krakowskiego okręgu. Spraw. Kom. Fizyogr. 28: 8-28.  Franz H. 1989. Die Nordost-Alpen im Spiegel ihrer Landtierwelt. Bd. 6/1: 413, Bd. 6/2: 435. Kaczmarzyk K. 1962. Materiały do znajomości fauny łowików (Diptera, Asilidae) Puszczy Kampinoskiej. Fragm. faun. 10: 163-170. Lehr P.A. 1988. Family Asilidae. In: Catalogue of Palaearctic Diptera. Á. Soós, L. Papp (eds.). Akadémiai Kiadó, Budapest, vol. 5: 197-326. Loew H. 1854. Neue Beitrage zur Kenntniss der Dipteren. Zweiter Beitrag. Program K. Realschule zu Meseritz, 24 ss. Moucha J., Hradsky M. 1966. Die Gattung Antipalus (Diptera, Asilidae). Reichenbachia 6 (24): 191-198. Trojan P. 1961. Łowiki (Diptera, Asilidae) stanowisk kserotermicznych Polski. Fragm. faun. 9: 109-121. | |
| Autor | Andrzej Palaczyk | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
