| |
| |
|
Proserpinus proserpina (Pallas, 1772) | ||
| Rodzina | Sphingidae Zawisakowate | |
| Rząd | Lepidoptera Motyle | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Gatunek na ogół rzadko spotykany, występujący w różnych typach siedlisk i trudny do wykrycia. W Polsce prawnie chroniony. | |
| Rozmieszczenie | Areał gatunku obejmuje środkową i południową Europę oraz zachodnią część Azji po Azję Centralną. W Polsce przebiega północna granica zasięgu gatunku. Gatunek notowany był zarówno w XIX wieku, jak i współcześnie. Dane historyczne dotyczą głównie południowej i zachodniej Polski - Dolnego i Górnego Śląska, południowej Wielkopolski, okolic Krakowa i Warszawy oraz Pienin (Kosior 1992). Nowsze dane odnoszą się do rezerwatu przyrody "Bielinek" (Kosior 1992), Puszczy Białowieskiej (Kokot, Palik 2000), Warszawy (Sielezniew, Stankiewicz 2002) i okolic Lublina (Napiórkowska-Kowalik 2002). W ostatnich latach przybyło wiele nowych danych, w większości niepublikowanych, a które odnoszą się do następujących stanowisk: okolice Świebodzina (Mleczak M. - inf. ustna), Poznań, Biskupice (Nowacki J. - inf. ustna), okolice Głogowa (Malkiewicz A. - inf. ustna), Góry Opawskie (Blaik T. - inf. ustna), Pajęczno (Marciniak B. - inf. ustna), rez. "Stawska Góra", rez. "Bagno Bubnów", rez. "Podzamcze", Stalowa Wola, Nowa Dęba (Pałka K. - inf. ustna), Janów Lubelski (Buszko J. - mat. niepubl.). | |
| Biotop/Siedlisko | Gatunek może występować w bardzo różnych typach środowisk, zarówno suchych jak i podmokłych. Motyl dobrze lata i o własnych siłach może przemieszczać się na odległość wielu kilometrów. Gąsienice spotykane są w środowiskach kserotermicznych, zwykle na piaszczystych ugorach porośniętych wiesiołkiem Oenothera spp. Czasami znajduje się je w miastach. Występują również na obszarach bagiennych, zwłaszcza przy rowach melioracyjnych, gdzie rosną wierzbownice Epilobium spp. | |
| Biologia | W ciągu roku występuje jedno pokolenie. Gąsienica żyje od lipca do września na rozmaitych gatunkach wierzbownicy i wiesiołka, a także na krwawnicy pospolitej Lythrum salicaria (Buszko 1997b). Żeruje zazwyczaj w nocy, a dzień spędza chowając się w ściółce u nasady rośliny pokarmowej. Przepoczwarcza się w glebie. Motyl pojawia się w maju i czerwcu, lata o zmierzchu. Odwiedza kwiaty lilaka pospolitego Syringa vulgaris, wiciokrzewu Lonicera spp., żmijowca Echium spp. i innych roślin. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Trudna do oszacowania ze względu na tryb życia gatunku. Intensyfikacja badań lepidopterologicznych w ciągu ostatnich kilkunastu lat doprowadziła do wykrycia wielu nowych stanowisk, co być może w części wiąże się z ogólnym wzrostem liczebności populacji w Polsce. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Jedynym zagrożeniem wydaje się być obecnie naturalna sukcesja prowadząca do zarastania ugorów stanowiących bardzo dogodne środowisko dla rozwoju tego gatunku. Intensyfikacja rolnictwa i zalesianie gruntów mogą w przyszłości niekorzystnie wpłynąć na liczebność i bezpieczeństwo gatunku w Polsce. | |
| Prognoza zmian populacji | Stan populacji ostatnio jest stabilny, a nawet wskazuje na tendencje wzrostowe. Może to być jednak okres optymalny dla gatunku i można się liczyć ze spadkiem jego liczebności w przyszłości. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Gatunek w Polsce jest prawnie chroniony. Kilka stanowisk podlega ochronie rezerwatowej. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Obecnie gatunek nie wymaga czynnej ochrony. Wystarczy utrzymywanie środowisk życia gąsienic w stanie umożliwiającym pomyślny rozwój. Odnosi się to zwłaszcza do pozostawiania niewielkich fragmentów ugorów oraz utrzymywania łanów wierzbownicy na obrzeżach rowów i innych terenów podmokłych. | |
| Summary | The species is rarely noted; it occurs mainly in the southern regions of Poland. It is found in different biotopes, both xerothermic and wet. Its caterpillars are connected primarily with Oenothera and Epilobium, and also Lythrum salicaria. In Poland Proserpinus proserpina is protected by law. The species does not require special conservation measures. | |
| Źródła informacji | Buszko J. 1997b. Atlas rozmieszczenia motyli dziennych w Polsce (Lepidoptera: Papilionoidea, Hesperioidea) 1986-1995. Oficyna Wydawn. Turpress, Toruń, 170 ss.  Kokot A., Palik E. 2000. Uzupełnienie II do fauny motyli większych (Macrolepidoptera) Puszczy Białowieskiej. Parki nar. Rez. przyr, 19: 99-102. Kosior A. 1992. Erebia sudetica.W: Polska czerwona księga zwierząt. Z. Głowaciński (red.) PWRiL, Warszawa: 268-269. Napiórkowska-Kowalik J. 2002. Nowe stanowisko Proserpinus proserpina (Pallas, 1772) (Lepidoptera, Sphingidae) w Polsce. Wiad. entomol. 21: 58. Sielezniew M., Stankiewicz A. 2002. Motyle tzw. większe nocne (Macrolepidoptera, Heterocera) rezerwatu "Las Natoliński" w Warszawie. Parki nar. Rez. przyr 21(2): 195-205. | |
| Autor | Jarosław Buszko | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
