| |
| |
|
Vertigo moulinsiana (Dupuy, 1849) | ||
| Rodzina | Vertiginidae Poczwarówkowate | |
| Rząd | Stylommatophora Trzonkooczne | |
| Gromada | Gastropoda Ślimaki (Brzuchonogi) | |
| Typ | Mollusca Mięczaki | |
| Status | Gatunek atlantycko-śródziemnomorski o stale zmniejszającej się liczbie stanowisk, z których w Polsce pozostały prawdopodobnie już tylko cztery. Chroniony, umieszczony na światowej czerwonej liście IUCN. | |
| Rozmieszczenie | Gatunek atlantycko-śródziemnomorski, jego stanowiska są rozproszone po południowej części Europy, od Pirenejów do Zakaukazia, na północy sięga do północnej części Wysp Brytyjskich, Danii, południowych krańców Szwecji i Litwy. Południowa granica zasięgu nie jest dokładnie znana (Boettger 1936, Bondesen 1966, Cameron i in. 2003, Pokryszko 1990, 2003, Schmierer 1936), dociera jednak do północnej Afryki (Cameron i in. 2003, Seddon 1996). W całym swoim zasięgu gatunek ten jest bardzo lokalny i rzadki - ocenia się, że od 1930 roku jego zasięg zmniejszył się o 30-40% (Cameron i in. 2003, Seddon 1996). W Polsce znany był z Pojezierza Mazurskiego (osada Tama nad Jeziorem Rajgrodzkim), okolic Warszawy (Dziekanów Leśny, Kacperek k. Słomkowa, Trojanów k. Garwolina, Zastów) i Dolnego Śląska (Wrocław) (Jankowski 1939); wszystkie te stanowiska uległy jednak zniszczeniu w ciągu ostatnich 30-50 lat (Pokryszko 1990). Istniejące jeszcze stanowiska znajdują się w okolicach Białowieży (Stara Białowieża, Uroczysko Knihiniówka i Pogorzelce) oraz na Pojezierzu Lubuskim (Lubniewice k. Gorzowa Wlkp.) (Pokryszko 1990, 1998). | |
| Biotop/Siedlisko | Gatunek związany z terenami podmokłymi: łanami trzciny, turzyc i manny wodnej na brzegach rzek i jezior; w sezonie wegetacyjnym przebywa na roślinach (rodzaje pałka Typha spp., kosaciec Iris spp., manna Glyceria spp., turzyca Carex spp., trzcina Phragmites spp.), 30-50 cm nad powierzchnią wody, pozostałą część roku spędza na ziemi wśród szczątków roślinnych (Bondesen 1966, Cameron i in. 2003, Jankowski 1939, Pokryszko 1990, 1998, 2003, Seddon 1996, Steusloff 1937). | |
| Biologia | Gatunek jajorodny, odżywiający się grzybami: Haplophragmium chlorocephalum, Puccinia urticae-caricis i Helminthosporium sp., pasożytującymi na roślinach bagiennych (Cameron i in. 2003, Pokryszko 2003, Steusloff 1937). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Na trzech z czterech istniejących stanowisk jest bardzo nieliczny, tylko w Pogorzelcach k. Białowieży zagęszczenie populacji jest wysokie (Pokryszko 1998). Powierzchnia żadnego ze stanowisk nie przekracza 100 m2. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | W całym obszarze występowania gatunek ten jest zagrożony wskutek osuszania terenów podmokłych. Lokalnie może zagrażać mu spasanie, zadeptywanie i wykaszanie roślinności - niektóre z nieistniejących już polskich stanowisk uległy zniszczeniu przez jednorazowe wykoszenie roślin (Jankowski 1939, Pokryszko 1990). Z czterech zachowanych polskich stanowisk dwa są zagrożone zadeptywaniem, spasaniem i wykaszaniem (pobliże siedzib ludzkich, pastwisk i stanowisk wędkarskich), jedno ulega postępującej eutrofizacji, a stanowisko z najliczniejszą populacją znajduje się bezpośrednio przy wąskiej drodze, której ewentualne poszerzenie będzie wymagało osuszenia terenu. | |
| Prognoza zmian populacji | Zaistnienie czynników wymienionych jako zagrożenia może spowodować zniknięcie populacji. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Gatunek ten jest objęty ochroną ścisłą, znajduje sie ponadto w załączniki do Dyrektywy Siedliskowej UE.. Stanowiska w okolicach Białowieży znajdują się poza terenem Białowieskiego Parku Narodowego i są powszechnie dostępne; stanowisko na Pojezierzu Lubuskim nie podlega żadnej ochronie. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Utrzymać ochronę gatunkową, a stanowisko w Pogorzelcach (najliczniejsza populacja w kraju) należałoby objąć ścisłą ochroną rezerwatową. | |
| Summary | A species has today only four localities in Poland; none of the sites is within a protected area, though the species is legally protected. Within its entire distribution range Vertigo moulinsiana is threatened by drainage, grazing and mowing of its habitats; some sites are additionally in danger of eutrophication. The recommended protection means is to designate the site with the highest population density (Pogorzelce near Białowieża) a strict nature reserve. | |
| Źródła informacji | Boettger C.R. 1936. Das Vorkommen d. Landschnecke Vertigo moulinsiana (Dup.) in Deutschland und ihre zoogeographische Bedeutung. Sitzungsber. Ges. naturforsch. Fr., Berlin 1936: 101-113.  Bondesen P. 1966. Population studies of Vertigo moulinsiana Dupuy in Denmark. Nat. Jutl., Aarhus 12: 240-251. Cameron R.A.D., Colville B., Falkner G., Holyoak G.A., Hornung E., Killeen I.J., Moorkens E.A., Pokryszko B.M., von Proschwitz T., Tattersfield P., Valovirta I. 2003. Species accounts for snails of the genus Vertigo listed in Annex II of the Habitats Directive: V. angustior, V. genesii, V. geyeri and V. moulinsiana. Heldia 5: 151-172. Jankowski A. 1939. Vertigo moulinsiana (Dupuy) w Polsce. Fragm. faun. Mus. Zool. Pol., Warszawa, 4: 237-242. Pokryszko B.M. 1990. The Vertiginidae of Poland (Gastropoda: Pulmonata: Pupilloidea) - a systematic monograph. Ann. Zool. 48: 133-257. Pokryszko B.M. 1998. Vertiginidae (Gastropoda: Pulmonata: Pupilloidea) Białowieskiego Parku Narodowego i okolic. Parki nar. Rez. przyr. 17, supl. 3: 67-75. Pokryszko B.M. 2003. Vertigo of continental Europe - autecology, threats and conservation status (Gastropoda, Pulmonata, Vertiginidae). Heldia 5: 13-26 Schmierer T. 1936. Über Vertigo moulinsiana Dupuy und ihre Bedeutung für die Quartärgeologie (Gastrop., Pulmon.). Mark. Tierwelt, Berlin 2: 1-19. Seddon M.B. 1996. Distribution of Vertigo moulinsiana (Dupuy, 1849) in Europe. English Nature Research Reports 217: 56-68. Steusloff U. 1937. Beiträge zur Molluskenfauna der Niederrheingebietes: Lebensraum und Ernährung von Vertigo moulinsiana in Mitteleuropa. Decheniana, Bonn 94: 30-46. | |
| Autor | Beata M. Pokryszko | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
