| |
| |
|
Carsia sororiata (Hübner, 1813) | ||
| Rodzina | Geometridae Miernikowcowate | |
| Rząd | Lepidoptera Motyle | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Rzadko notowany, borealno-górski gatunek tyrfobiontyczny, zanikający w środkowo-europejskich ostojach, także w Polsce. Nie objęty ochroną gatunkową, wymaga ochrony siedliskowej. | |
| Rozmieszczenie | Gatunek cirkumpolarny. W północnej Europie występuje lokalnie na licznych stanowiskach od Uralu po Szkocję. W Skandynawii zasiedla rozległe obszary. Notowany w Estonii, na Łotwie i Litwie, w Białorusi, Czechach, Austrii i Niemczech. W Polsce do 1950 roku stwierdzony na kilku stanowiskach na zachodnim i środkowym Pomorzu (Urbahn, Urbahn 1939), w okolicach Gdańska i na Warmii (Romaniszyn, Schille 1929) oraz w Borach Dolnośląskich (Raebel, Toll 1962). W okresie 1950-1975 znaleziony na pojedynczych stanowiskach w Wielkopolsce, Borach Tucholskich i Pojezierzu Brodnickim (Malkiewicz, Sosiński 2000). Współcześnie stwierdzony tylko w Puszczy Białowieskiej (Buszko i in. 1996a), na Suwalszczyźnie (Malkiewicz A. - mat. niepubl.), Pojezierzu Iławskim (Oleksa 2001) i Roztoczu (Sosiński J. - mat. niepubl.). | |
| Biotop/Siedlisko | Torfowiska wysokie i przejściowe w strefie otwartej i zarośniętej karłowatą sosną. Prawdopodobnie nie zasiedla górskich, ani podhalańskich torfowisk, jakkolwiek poza Polską występuje na torfowiskach górskich do wys. 1200 m. n.p.m. | |
| Biologia | Rośliną żywicielską tego motyla jest żurawina błotna Oxycoccus palustris, a według niektórych źródeł są to również różne borówki Vaccinium spp. Pokarmem larw mogą być kwiaty i liście. Zarówno gąsienice jak i motyle uaktywniają się o różnych porach doby. Obserwowano dzienną aktywność motyli - odżywianie się na kwiatach, lecz też przywabiano je do światła w nocy. Okres pojawu motyli w Polsce przypada na koniec czerwca do początku sierpnia, zimują w stadium jaja. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Gatunek występuje na nielicznych rozproszonych stanowiskach lub w skupiskach kilku drobnych stanowisk na niewielkim obszarze. Na większości stanowisk spotykany jest sporadycznie, w małej liczbie osobników. Zanik większości stanowisk z XIX i początku XX w. wskazuje na regres krajowych populacji, szczególnie w zachodniej i północnej Polsce. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Główną przyczyną zanikania gatunku w Polsce jest degradacja torfowisk i redukcja ich powierzchni, jak też kurczenie się otwartych przestrzeni na większości torfowisk wysokich na skutek ich zarastania. To naturalne zjawisko jest przyspieszane przez osuszanie (melioracje) terenów torfowiskowych i z nimi sąsiadujących, jak też przez eksploatację torfu. Ważnym czynnikiem zagrażającym jego populacjom jest zanieczyszczenie wód i ich eutrofizacja, gdyż siedliskiem Carsia sororiata są torfowiska przejściowe. | |
| Prognoza zmian populacji | Przyszłość sytuacji gatunku w Polsce będzie uzależniona od skuteczności ochrony torfowisk i form gospodarki w ich otoczeniu. Dalsze melioracje i przyspieszona sukcesja zbiorowisk torfowiskowych może doprowadzić do całkowitego wyginięcia tego gatunku w Polsce. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Nie podlega ochronie gatunkowej, natomiast niektóre jego stanowiska chronione są przez Wigierski Park Narodowy oraz w kilku rezerwatach przyrody na Warmii i w Puszczy Białowieskiej. W co najmniej trzech rezerwatach na Dolnym Śląsku, w Wielkopolsce i na Pomorzu Zachodnim najprawdopodobniej wymarł z powodu degradacji chronionych obiektów przyrodniczych. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Podnieść jakość ochrony rezerwatowej torfowisk wysokich i przejściowych, uwzględniając w szczególności zasilanie w wodę i nienaruszalność lokalnych stosunków wodnych. | |
| Summary | The species is known from ten-twenty localities in different regions of Poland but currently it only occurs in the eastern part of the country, on well-preserved raised bogs and transitional mires. A decrease in the numbers of Carsia sororiata was caused by changes in and destruction of many peatland areas due to human activity. The species is not protected by law but some of its localities are protected in nature reserves. It is suggested that the conservation of peatland and C. sororiata localities should be improved. | |
| Źródła informacji | Buszko J., Kokot A., Palik A., Śliwiński Z. 1996b. Motyle większe (Macrolepidoptera) Puszczy Białowieskiej. Parki nar. Rez. przyr 15, 4: 3-46. 1996b. Motyle większe (Macrolepidoptera) Puszczy Białowieskiej. Parki nar. Rez. przyr. 15, 4: 3-46.  Malkiewicz A., Sosiński J. 2000. Geometridae. In: Lepidoptera of Poland. A Distributional Checklist. J. Buszko, J. Nowacki (eds.). Polish Entomological Monographs. Vol. 1. Pol. Tow. Entomol. Poznań-Toruń: 94-111. Oleksa A. 2001. Uwagi na temat występowania Buckleria paludum (Zeller) and Carsia sororiata (Hübner) na torfowiskach Pojezierza Iławskiego. Wiad. entomol. 20: 94. Raebel P.H., Toll S. 1962. Fauna motyli Śląska, Miernikowce (Lepidoptera, Geometridae). Rocz. Muz. Górnośl. w Bytomiu, Przyroda, 1: 7-78. Romaniszyn J., Schille F. 1929. Fauna motyli Polski. I. Prace monogr. Kom. Fizjogr. 6: 1-552. Urbahn E., Urbahn H. 1939. Die Schmetterlinge Pommerns mit einem vergleichenden Überblick über den Ostseeraum. Stt. Ent. Ztg., Stettin, 100: 185-826. | |
| Autor | Adam Malkiewicz | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
