| |
| |
|
Boros schneideri (Panzer, 1796) | ||
| Rodzina | Boridae Ponurkowate | |
| Rząd | Coleoptera Chrząszcze | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Bardzo rzadki gatunek, zaliczany do reliktów lasów pierwotnych, w całej Europie ginący na skutek stosowania niewłaściwych zasad gospodarki leśnej. W Polsce znany z Puszczy Białowieskiej i kilku wcześniej opisanych stanowisk z różnych rejonów kraju. Od 2004 r. objęty ochroną prawną. | |
| Rozmieszczenie | Rozsiedlony w północnej Palearktyce od Japonii po Europę wschodnią (Rosja, Ukraina) i północno-wschodnią (Laponia, Finlandia, Szwecja, Łotwa, Litwa, Białoruś). Notowany był także z pojedynczych, izolowanych stanowisk w środkowej Europie (Polska, Słowacja, Rumunia) (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1987, Horion 1956). Z terenu Polski znane są okazy już z końca XVIII wieku (Ostróda na Pojezierzu Mazurskim); na ich podstawie gatunek ten został prawdopodobnie opisany przez Panzera (Horion 1956). Oprócz Pojezierza Mazurskiego, B. schneideri znany jest także z Puszczy Białowieskiej, Gór Świętokrzyskich, Tatr i okolic Przemyśla (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1987). Dane te pochodzą z różnych okresów czasowych XX wieku; najnowsze potwierdzone jego stanowiska znajdują się w Puszczy Białowieskiej (Gutowski J.M., Kubisz D. - dane własne). | |
| Biotop/Siedlisko | Gatunek związany ze starymi lasami o charakterze naturalnym, głównie sosnowymi. Rozwój odbywa pod korą martwych i zamierających starych sosen, a niekiedy innych drzew iglastych (świerk, jodła) oraz liściastych (brzoza, dąb, lipa, olcha, wierzba iwa, osika) (Nikitsky i in. 1996, Trella 1939). | |
| Biologia | Pełny cykl rozwojowy u tego gatunku trwa 2 lata. Larwy żerują w warstwie gnijącego łyka i w wierzchnich warstwach drewna, często wykorzystując w tym celu chodniki różnych innych owadów kambio- i ksylofagicznych. Odżywiają się próchniejącym drewnem, różnymi szczątkami organicznymi i grzybami rozkładającymi drewno, obserwowano również drapieżnictwo w stosunku do innych owadów podkorowych. Przepoczwarczenie ma miejsce w szczelinach kory, w okresie od lipca do sierpnia. Wylęgłe chrząszcze nie opuszczają od razu żerowisk, lecz zimują w ich pobliżu, skąd wychodzą dopiero na wiosnę. Owady dorosłe prowadzą skryty tryb życia, przebywając w szczelinach drewna i kory oraz w otworach wylotowych i opuszczonych chodnikach innych owadów, stąd znacznie częściej znajdowano w terenie larwy niż imagines. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Poza północno-wschodnią Polską, leżącą na skraju zwartego zasięgu gatunku, wszystkie pozostałe stanowiska w Polsce (jak również inne w Europie Środkowej) mają charakter prawdopodobnie reliktowy i są mocno rozproszone. Zasiedlające je populacje są nieliczne. W Puszczy Białowieskiej, gdzie współcześnie ten gatunek jest obserwowany, również występuje w niewielkich ilościach. Można więc przypuszczać, że w Polsce gatunek ten jest skrajnie nieliczny. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Dominujący powszechnie w naszym regionie typ lasu gospodarczego nie zapewnia warunków koniecznych dla rozwoju tego gatunku. Zarówno ubogi skład gatunkowy, młody wiek drzewostanów, jak i stosowane zabiegi tzw. sanitarne i pielęgnacyjne oraz intensywna eksploatacja sprawiają, że populację B. schneideri w Europie Środkowej należy uznać za silnie zagrożoną. | |
| Prognoza zmian populacji | Już na początku XX wieku zwracano uwagę, że gatunek ten występuje wszędzie rzadko i sporadycznie, a na niektórych stanowiskach wyginął całkowicie (Horion 1956). Tendencja ta utrzymuje się aż do dziś, o czym świadczy brak aktualnych potwierdzeń występowania na większości środkowoeuropejskich stanowisk, mimo dużego ożywienia badań faunistycznych w ostatnich latach. Należy w związku z tym liczyć się z dalszym regresem zarówno w zakresie liczebności, jak i ilości stanowisk B. schneideri w naszym regionie geograficznym. | |
| Aktualne sposoby ochrony | W Polsce od 2004 r. objęty ochroną gatunkową. Większość krajowych stanowisk zlokalizowana jest na terenach chronionych (parki narodowe: Białowieski, Świętokrzyski i Tatrzański). | |
| Proponowane sposoby ochrony | Tak jak w przypadku wszystkich innych gatunków saproksylobiontycznych, jedyną skuteczną formą ochrony jest ochrona ich biotopów. Powinna mieć ona charakter bierny (z wykluczeniem ingerencji człowieka) i obejmować jak największy obszar wokół miejsca stwierdzenia danego gatunku, celem zapewnienia możliwości swobodnego rozwoju i rozprzestrzeniania się populacji. | |
| Summary | A very rare species, assigned to the relicts of primeval forests; it is on the verge of extinction due to intense exploitation of forests. Since 2004 it has been protected by law. In Poland it is known from the Mazurian Lakes, Białowieża Forest, Góry Świętokrzyskie Mountains, the environs of Przemyśl and the Tatra Mountains (Burakowski, Mroczkowski, Stefańska 1987). These records came from different periods of the 20th century; only localities in Białowieża Forest have recently been confirmed (Gutowski J.M., Kubisz D. - own data). Apart from the localities in the north-eastern Poland, lying on the border of the continuous range of the species, all the remaining Polish localities (as well as others in Central Europe) have a relict character and are much scattered, supporting only small populations. Economic forests that prevail in Central Europe do not provide suitable conditions for the development of this species. Their poor species composition and young age of stands, as well as tending of woods (improvement felling and cleaning cutting) and intense exploitation of forests cause that Boros schneideri populations in Poland are strongly endangered. The only effective form of conservation is strict protection of its biotopes. | |
| Źródła informacji | Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1987. Chrząszcze - Coleoptera. Cucujoidea, cz. 3. Katalog fauny Polski. PWN, Warszawa, 23, 14: 1-309.  Horion A. 1956. Faunistik der mitteleuropäischen Käfer. Band 5: Heteromera. Ent. Arb. Mus. Frey München, Sonderband, 268 ss. Nikitsky N.B., Osipov I.N., Chemeris M.V., Semenov V.B., Gusakov A.A. 1996. The beetles of the Prioksko-Terrasny Biosphere Reserve - xylobiontes, mycetobiontes, and Scarabaeidae (with the review of the Moscow Region fauna of the groups). Arch. Zool. Mus. Moscow Univ. 36: 1-197. Trella T. 1939. Notatki koleopterologiczne z okolic Przemyśla. I. Pol. Pismo entomol. 16-17: 59-86. | |
| Autor | Daniel Kubisz | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
