| |
| |
|
Leucospis dorsigera Fabricius, 1775 | ||
| Rodzina | Leucospidae | |
| Rząd | Hymenoptera Błonkoskrzydłe | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Sporadycznie notowany w Polsce, znany z kilku stanowisk w południowo-zachodniej części kraju. Nie objęty ochroną gatunkową. | |
| Rozmieszczenie | Zasięg występowania Leucospis dorsigera obejmuje północną Afrykę, południową i środkową część Europy, aż po Azję Środkową. Wykazany z Maroka, Egiptu, Izraela, Libanu, Turcji, Grecji, Albanii, terenu byłej Jugosławii, Włoch, Szwajcarii, Francji, Węgier, Czech, Słowacji, Ukrainy, Mołdawii i zachodniego Kazachstanu (Bouček 1974, Madl 1989). Północna granica zasięgu tego gatunku biegnie przez południowe Niemcy i Polskę. Stanowiska w Polsce są najdalej na północ wysuniętymi spośród znanych dotychczas. Po raz pierwszy L. dorsigera został stwierdzony pod koniec XVIII w. na Śląsku przez Panzera (Panzer 1798), a następnie dwie samice tego gatunku zostały złowione w 1947 roku we wsi Niezgoda pow. Milicz, w dolinie rzeki Baryczy (Szczepański 1964). Jego występowanie potwierdzone zostało w południowej Polsce w latach 1995-96 na następujących stanowiskach: Dolny Śląsk - Głogówek, Górny Śląsk - Bytom oraz Beskid Zachodni - Wisła-Malinka (Wiśniowski, Żyła 1996). | |
| Biotop/Siedlisko | Tereny otwarte i nasłonecznione. Imagines osarka można spotkać w miejscach gnieżdżenia się żywicieli - najczęściej na drewnianych budowlach lub starych drzewach. W poszukiwaniu pożywienia (nektar) odwiedzają kwiaty roślin z rodziny Apiaceae oraz czosnki Allium spp., jeżyny Rubus spp. i mikołajki Eryngium spp. (Bouček 1974, Madl 1989). | |
| Biologia | L. dorsigera jest parazytoidem larw samotnie żyjących pszczołowatych z rodziny Megachilidae. Wśród gatunków żywicielskich wymieniane są występujące pospolicie w całej Polsce: pseudomurarka Hoplitis adunca (Panzer), murarka Osmia rufa (L.) i makateczka Anthidiellum strigatum (Latr.). Samice tego parazytoida wyszukują gniazd żywicieli, w których larwy są już dobrze rozwinięte. Składanie jaj odbywa się poprzez warstwy okrywające komórki lęgowe przy użyciu pokładełka, które w stanie spoczynku jest ukryte w charakterystycznie wygiętych, przerzuconych na grzbietową część odwłoka i skierowanych ku głowie walwach. Ta cecha morfologii samic oraz ich charakterystyczne, czarno-żółte ubarwienie upodabniają te błonkówki do os. Silne, skoczne tylne odnóża z udami zaopatrzonymi w rząd ząbków sprawiają, że przedstawicieli tego gatunku bardzo łatwo odróżnić od innych bleskotek. Larwa parazytoida żeruje zewnętrznie na larwie gospodarza; przepoczwarczenie odbywa się na wiosnę następnego roku. Imago opuszcza zamkniętą komórkę lęgową gospodarza samodzielnie, wygryzając otwór wyjściowy silnymi żuwaczkami. Postaci doskonałe można spotkać w terenie od czerwca do sierpnia. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Trudna do oceny i dotychczas nie rozpoznana; prawdopodobnie populacja niezbyt liczna, składająca się z kilku populacji lokalnych, narażonych przez swą małą liczebność na zanik. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Mimo iż żywiciele L. dorsigera nie są zaliczane do gatunków zagrożonych w Polsce, to jednak parazytoid ten ma znacznie węższy od nich zasięg występowania, co wynika zapewne z większych wymagań termicznych. Wykazuje też mniejszą niż jego żywiciele plastyczność w przystosowywaniu się do suboptymalnych siedlisk. Główne zagrożenie stanowi zanik takich środowisk, jak stare, obumierające drzewa na nasłonecznionych stanowiskach; zanika również tradycyjne, drewniane budownictwo, a powstające współcześnie zabudowania tego typu nie są dobrymi miejscami do zasiedlania przez żywicieli L. dorsigera na skutek powszechnego stosowania toksycznych impregnatów. | |
| Prognoza zmian populacji | Ze względu na lokalne występowanie i zanik środowisk preferowanych przez ten gatunek jego liczebność prawdopodobnie będzie spadać. | |
| Aktualne sposoby ochrony | W Polsce nie objęty ochroną gatunkową ani żadną inną formą ochrony. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Ochrona starych drzew i drewnianych budowli, w których zakładają gniazda żywiciele, zwłaszcza na znanych stanowiskach L. dorsigera. Zwiększanie bazy lęgowej żywicieli poprzez wykładanie w nasłonecznionych miejscach sztucznych gniazd w postaci drewnianych belek z wywierconymi otworami o różnych średnicach. Gatunek zasługuje na ochronę jako jeden z największych i łatwych do rozpoznania reprezentantów dużej (w Polsce ok. 1800 gat.) nadrodziny bleskotek Chalcidoidea. Większość tych błonkówek to parazytoidy i hiperparazytoidy innych grup bezkręgowców pełniące bardzo ważną rolę w regulacji liczebności populacji wielu gatunków owadów. | |
| Summary | It is one of the most conspicuous representatives of the suprafamily Chalcidoidea, only sporadically noted. In Poland it has the northern limit of its range. In the years 1995-96 the occurrence of Leucospis dorsigera was confirmed in Lower and Upper Silesia and in the Western Beskid Mountains. The main threat to the existence of this species is loss of habitat, such as old dying trees in sunny places and traditional wooden buildings. A prerequisite for conservation of L. dorsigera is maintenance of these habitats. Not protected by law. | |
| Źródła informacji | Bouček Z. 1974. A revision of the Leucospidae (Hymenoptera: Chalcidoidea) of the world. Bull. Br. Mus. Nat. Hist. (Ent.), Suppl. 23: 1-241.  Madl M. 1989. Zur Kenntnis der paläarktischen Leucospis-Arten unter besonderer Berücksichtigung der Fauna Österreichs. Entomofauna, Ztschr. f. Ent. 10, 12: 197-201. Panzer G.W.F. 1798. Faunae insectorum Germanicae initia. Nürnberg, 58. Szczepański H. 1964. Bleskotki. W: Materiały Konferencji "Stan badań nad organizmami pożytecznymi z punktu widzenia potrzeb ochrony roślin w Polsce", Skierniewice, 8-9.05.1962. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 45: 159-165. Wiśniowski B., Żyła W. 1996. Leucospis dorsigera Fabricius, 1775 (Hymenoptera: Chalcidoidea) w Polsce. Acta entomol. siles. 4: 1-2. | |
| Autor | Bogdan Wiśniowski | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
