| |
| |
|
Aulonothroscus laticollis (Rybiński, 1897) | ||
| Rodzina | Throscidae | |
| Rząd | Coleoptera Chrząszcze | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Bardzo rzadki, jedynie lokalnie występujący gatunek chrząszcza, związany z lasami naturalnymi. Opisany w Polsce na podstawie okazów z Puszczy Niepołomickiej, ostatnio podawany jedynie z Puszczy Białowieskiej. Nie objęty ochroną gatunkową. | |
| Rozmieszczenie | Ogólne rozmieszczenie Aulonothroscus laticollis jest bardzo słabo poznane. Poza Polską gatunek ten podany został także z Chorwacji, Finlandii (Burakowski 2000) i Francji (Pireneje) (Van Meer 1998). Opisany został z Polski przez M. Rybińskiego z Puszczy Niepołomickiej (locus typicus!) (Rybiński 1897), jednak później na tym terenie nie był odnotowywany. Współczesne polskie stanowiska A. laticollis znane są tylko z Puszczy Białowieskiej; najwcześniejsza informacja o jego występowaniu na tym terenie dotyczy roku 1912, a kolejna lat 50. W latach 90. XX wieku był tam wielokrotnie obserwowany (Buchholz, Ossowska - mat. w przygot., Burakowski 2000). | |
| Biotop/Siedlisko | A. laticollis zasiedla różne typy lasów mieszanych, w skład których wchodzą: dąb, grab, brzoza, lipa, świerk oraz sosna. W Puszczy Białowieskiej najczęściej jest spotykany w borach mieszanych, a nieco rzadziej w grądach (Buchholz, Ossowska - mat. w przygot., Burakowski 2000). Dotychczasowe obserwacje dowodzą, że gatunek ten zamieszkuje wyłącznie lasy, które w znacznym stopniu zachowały charakter naturalny i w których charakter ten utrzymywał się nieprzerwanie (choćby w pewnych większych fragmentach danego kompleksu leśnego nie poddawanych zbyt silnej presji gospodarczej) od czasów przedhistorycznych po dzień dzisiejszy. Tym samym można go uznawać za relikt ekologiczny lasów pierwotnych (Buchholz, Ossowska - mat. w przygot.). | |
| Biologia | Poznana nadzwyczaj fragmentarycznie. Według najnowszych informacji gatunek odbywa rozwój w próchniejącym drewnie dębowym (Van Meer 1998). Przypuszczać jednak można, że nie gatunek drzewa, a forma rozkładu drewna lub łyka ma istotne znaczenie dla jego larw. Postacie dorosłe aktywne są od maja do sierpnia. Spotkać je można przesiadujące na roślinach zielnych i krzewach. Niekiedy występują w stosunkowo dużej ilości, co może świadczyć, że naturalną cechą populacji jest jej wysoka liczebność warunkująca utrzymywanie się gatunku na danym terenie (Buchholz, Ossowska - mat. w przygot.). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Określenie wielkości dzisiejszej krajowej populacji A. laticollis nie jest możliwe. Aktualnie w Polsce występuje najprawdopodobniej tylko w Puszczy Białowieskiej, gdzie nadal utrzymuje się jego stosunkowo liczna populacja. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Do swojego rozwoju A. laticollis potrzebuje dużych obszarów leśnych (głównie borów mieszanych i grądów) o pierwotnym charakterze, w których ewentualna, dawna działalność gospodarcza prowadzona była w bardzo ograniczonym zakresie. Obszary takie - na skutek wylesień i wieloletniej, aktualnie powszechnie stosowanej gospodarki zrębowo-odnowieniowej - występują już na niewielkiej powierzchni i nadal ich ubywa. Na fińskiej Czerwonej liście umieszczony został w kategorii gatunków zanikłych. | |
| Prognoza zmian populacji | Reliktowość gatunku raczej wyklucza jego ewentualny powrót na tereny, z których wcześniej ustąpił, i to nawet wówczas gdy na terenach tych zaniknie presja gospodarcza. W Puszczy Białowieskiej - jedynym, jak można przypuszczać, miejscu występowania tego gatunku w Polsce - dalsze gospodarcze użytkowanie (w tym zabiegi związane z ochroną częściową) większej części tego kompleksu leśnego powodować może zanik populacji A. laticollis, aż do jej całkowitego ustąpienia (tak, jak to najprawdopodobniej miało miejsce przed laty w Puszczy Niepołomickiej). | |
| Aktualne sposoby ochrony | Gatunek nie jest objęty prawną ochroną, zarówno w Polsce jak i za granicą. Najliczniejsze ze znanych stanowisk A. laticollis znajduje się w strefie ochrony ścisłej Białowieskiego Parku Narodowego. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Warunkiem skutecznej ochrony A. laticollis byłoby zaprzestanie użytkowania zrębowo-odnowieniowego lasów Puszczy Białowieskiej, wprowadzenie ochrony na cały jej obszar, przy jednoczesnym znacznym zwiększeniu powierzchni objętej ochroną ścisłą. W szczególności ochronie takiej należałoby poddać siedliska borowe i grądowe. | |
| Summary | It is an exceptionally rare and local species; beyond Poland known from Croatia, Finland and France. It was described from Poland on the basis of species collected in the Niepołomice Forest where it probably has become extinct. The current Polish localities are only known from the Białowieża Forest. It is a species associated with natural forests (mainly mixed forests and oak-hornbeam forests) and may be considered as a relict of primeval forests. The principal threat to Aulonothroscus laticollis is the decline of forests of primeval character. Effective conservation of A. laticollis requires that the economic use of the Białowieża Forest should be stopped and strict protection should be extended over a considerable part of the habitats of coniferous and oak-hornbeam forests. | |
| Źródła informacji | Buchholz L., Ossowska M. (w przygot.). Chrząszcze z nadrodziny sprężyków (Coleoptera: Elateroidea) Puszczy Białowieskiej.  Burakowski B. 2000. Redescription of Aulonothroscus laticollis (Rybiński, 1897) (Coleoptera: Throscidae). Ann. Zool. 50, 1: 27-34. Rybiński M. 1897. Wykaz chrząszczów nowych dla fauny galicyjskiej. Spraw. Kom. Fizyogr. 32: 46-62. Van Meer C. 1998. Aulonothroscus laticollis (Rybinski) (Coleoptera, Throscidae), une espece nouvelle pour l'Europe Occidentale. Bull. Soc. linn. Bordeaux 26, 4: 181-183. | |
| Autor | Lech Buchholz & Małgorzata Ossowska | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
