| |
| |
|
Mesogona acetosellae (Denis et Schiffermüller, 1775) | ||
| Rodzina | Noctuidae Sówkowate | |
| Rząd | Lepidoptera Motyle | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Rzadki, ciepłolubny gatunek motyla, stopniowo zanikający w środkowo-europejskim areale swego występowania. W Polsce współcześnie potwierdzony na jednym stanowisku. Niechroniony, | |
| Rozmieszczenie | Gatunek eurosyberyjski, występujący od zachodniej Syberii i Ałtaju przez Azję Mniejszą, południową i środkową Europę, po wschodnią Hiszpanię (Fibiger 1993). W Europie wykazany z większości krajów, z wyjątkiem: Wielkiej Brytanii, Holandii, Danii oraz krajów skandynawskich i nadbałtyckich (Nowacki, Fibiger 1996). W Polsce do 1950 roku stwierdzany na wielu stanowiskach na terenie całego kraju, jak Garbatka koło Radomia, Katowice, Poznań, Sopot, Tarnowskie Góry, Warszawa, Zawiercie (Sołtys 1939-48), Dąbrowa Jaryńska (Rakosy 1996), Sandomierz, Staszów (Karpowicz 1928), Bolków, Góry Sowie (Wolf 1935). W okresie późniejszym, do roku 1975, nie stwierdzany. Współcześnie ponownie stwierdzony w Górach Kaczawskich na stanowisku w Bolkowie (Malkiewicz, Kokot 2003). | |
| Biotop/Siedlisko | M. acetosellae jest gatunkiem kserotermofilnym występującym w ciepłych środowiskach o charakterze leśno-stepowym, a także w niżej położonych rejonach górskich w środowiskach ciepłych zarośli na zboczach. Najczęściej zamieszkuje otwarte, silnie nasłonecznione ekosystemy rzadkich lasów dębowych, zlokalizowane na południowych stokach wzniesień o podłożu wapiennym (Fibiger 1993, Karpowicz 1928, Nowacki 1998, Romaniszyn, Schille 1929). W Polsce środowiska takie pojedynczo występują jeszcze głównie w południowych i południowo-wschodnich regionach kraju. | |
| Biologia | Bionomia M. acetosellae nie jest dokładnie poznana. Omawiany gatunek rozwija jedno pokolenie rocznie. Motyle, charakteryzujące się aktywnością nocną, pojawiają się w drugiej połowie sierpnia i kontynuują lot do października. Gąsienice rozwijają się wiosną od kwietnia do czerwca, żerując głównie na liściach dębu Quercus spp., a także: głogu Crataegus spp., tarniny Prunus spinosa, wierzby Salix spp. oraz topoli Populus spp. (Karpowicz 1928, Romaniszyn, Schille 1929). | |
| Wielkość populacji w Polsce | Gatunek współcześnie występuje na jednym stanowisku. Liczebność tej populacji jest trudna do oszacowania. Można jednak założyć, że nie przekracza kilkuset osobników imagines. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Jednoznaczne przyczyny wycofania się M. acetosellae z większości stanowisk są trudne do zdefiniowania. Z całą pewnością jedną z ważniejszych przyczyn są zmiany środowisk rozwoju tego stenotopowego gatunku, wywołane gospodarczą działalnością człowieka. W dużej mierze dotyczy to intensyfikacji gospodarki leśnej i rolnictwa, które doprowadziły do likwidacji naturalnych środowisk ksetotermicznych o charakterze lasostepów, likwidując w ten sposób środowiska rozwoju omawianego gatunku. | |
| Prognoza zmian populacji | Zanikłe już stanowiska omawianego gatunku w Polsce leżą na północnej granicy jego środkowoeuropejskiego zasięgu. Podobne wycofanie się na południe M. acetosellae obserwowane było w krajach zachodniej Europy. Biorąc pod uwagę, że populacje tego gatunku na południe od Polski są jeszcze stosunkowo liczne, przy zachowaniu odpowiedniej ilości właściwych dla gatunku ciepłych środowisk lasostepowych, nie można wykluczyć ponownego pojawienia się tego gatunku na większej liczbie stanowisk w południowej Polsce. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Gatunek nie jest prawnie chroniony w Polsce. Potencjalne środowiska rozwoju gatunku lokalnie chronione są przez Pieniński Park Narodowy. | |
| Proponowane sposoby ochrony | W celu umożliwienia ponownego zasiedlenia większej liczby stanowisk w Polsce przez M. acetosellae należy w głównej mierze zwrócić uwagę na ochronę naturalnych ekosystemów lasostepowych oraz ciepłych dąbrów, szczególnie położonych w południowej Polsce. Zadbać, aby środowiska te posiadały odpowiednią otulinę chroniącą je od negatywnych wpływów gospodarki rolniczej. | |
| Summary | Mesogona acetosellae is a xerotermophilous species, whose occurrence is confined to thermophilous habitats of forest-steppe character, or thermophilous shrubs on slopes with limestone substratum. In Poland the occurrence of the species has only been confirmed at one locality. To enable the recolonization of southern Poland by M. acetosellae, conservation of its potential forest-steppe habitats is needed. | |
| Źródła informacji | Fibiger M. 1993. Noctuidae Europaeae, vol. 2 Noctuinae II. Entomological Press, Soro, 230 pp.  Karpowicz S. 1928. Spis łuskoskrzydłych ziemi Sandomierskiej. Część II. Pol. Pismo entomol. 6: 93-122. Malkiewicz A., Kokot A. 2003. Nowe dane o rzadkich gatunkach motyli (Lepidoptera) na terenie Borów Dolnośląskich i Sudetów - kontynuacja. Przyroda Sudetów Zachodnich T. 6: 137-150. Nowacki J. 1998. The noctuids (Lepidoptera, Noctuidae) of Central Europe. Coronet Books, Bratislava, 51 pp., 24 colour pl., 41 black-white pl. Nowacki J., Fibiger M. 1996. Noctuidae. In: The Lepidoptera of Europe. A distributional checklist. O. Karsholt, J. Razowski (eds.). ApolloBooks, Stenstrup, Kobenhavn: 251-293. Rakosy L. 1996. Die Noctuiden Rumaniens. Linz, 648 ss. Romaniszyn J., Schille F. 1929. Fauna motyli Polski. I. Prace monogr. Kom. Fizjogr. 6: 1-552. Sołtys E. 1939-48. Uzupełnienia do fauny motyli większych (Macrolepidoptera) okolic Szkła. Pol. Pismo entomol. 18: 60-68. Wolf P. 1935. Die Großschmetterlinge Schlesiens. Teil 3. Band I. Auf Veranlassung des Vereins für schlesische Insektenkunde zu Breslau. Karl Vater, Breslau: 161-344. | |
| Autor | Janusz Nowacki | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
