powiększ

Lycaena dispar (Haworth, 1802)
Czerwończyk nieparek
Large Copper

Rodzina  Lycaenidae  Modraszkowate
Rząd  Lepidoptera  Motyle
Gromada  Insecta  Owady
Typ  Arthropoda  Stawonogi
   
Status  Gatunek związany z terenami podmokłymi, bardzo narażonymi na przekształcenia i degradację. W ostatniej dekadzie widoczna ekspansja i wzrost liczebności polskich populacji. Prawnie chroniony.
   
Rozmieszczenie  Zasięg gatunku obejmuje głównie obszary strefy klimatu umiarkowanego od zachodniej Europy po wschodnie krańce Azji (Buszko 1993, Kudrna 2002). W Polsce pospolity, występuje na całym obszarze oprócz wysokich gór (Buszko 1997b).
   
Biotop/Siedlisko  Gatunek związany ze środowiskami wilgotnych łąk i torfowisk niskich w dolinach rzek i w otoczeniu jezior. Preferuje tereny nadwodne oraz obrzeża rowów melioracyjnych. W ostatnich latach coraz częściej obserwowany w środowiskach suchszych, w tym także ruderalnych.
   
Biologia  Gatunek ma jedno, a w sprzyjających sezonach dwa pokolenia w roku. Motyle drugiego pokolenia są znacznie mniejsze niż pokolenia pierwszego. Pojaw motyla przy jednym pokoleniu w roku trwa od końca czerwca do końca lipca. Przy dwóch pokoleniach pierwsze pojawia się od początku czerwca do początku lipca, a drugie od końca lipca do końca sierpnia. Gąsienica żyje głównie na szczawiu lancetowatym Rumex hydrolapathum, ostatnio coraz częściej spotykana też na innych gatunkach szczawiu, takich jak szczaw tępolistny R. obtusifolius, szczaw kędzierzawy R. crispus i szczaw zwyczajny R. acetosa (Ebert (ed.) 1991b). Przepoczwarcza się na roślinie pokarmowej lub w jej pobliżu.
   
Wielkość populacji w Polsce  Trudna do określenia. W naszym kraju jest jednym z pospolitszych gatunków czerwończyków, w ciągu ostatnich 20 lat stwierdzony na przeszło 400 stanowiskach. Występuje jednak w niewielkim zagęszczeniu, jednorazowo na stanowisku obserwuje się kilka lub kilkanaście osobników.
   
Zagrożenia i ich przyczyny  Obecnie gatunek nie jest zagrożony wyginięciem w Polsce. Pewnym zagrożeniem dla niego mogą być melioracje i osuszanie terenów podmokłych, gdzie gatunek występuje najliczniej. Jednak możliwość zasiedlania suchych środowisk w dużym stopniu redukuje to zagrożenie.
   
Prognoza zmian populacji  Sytuacja krajowej populacji jest stabilna, a w ostatnich latach obserwuje się nawet jej wzrost i ekspansję. Natomiast w Europie gatunek jest poważnie zagrożony wymieraniem w zachodniej części swego zasięgu.
   
Aktualne sposoby ochrony  W Polsce objęty ochroną gatunkową.
   
Proponowane sposoby ochrony  Utrzymaniu obecnego stanu populacji sprzyjać będzie ekstensywna gospodarka na podmokłych łąkach, która nie dopuści do ich zarastania. Należy też zachować śródpolne i śródleśne oczka wodne (np. jako użytki ekologiczne) oraz unikać wykaszania obrzeży rowów melioracyjnych, gdzie rosną gatunki szczawiu będące roślinami pokarmowymi gąsienic.
   
Summary  The species occurs in the whole area of the country and is common. Its preferred habitats are riverside and lakeside areas, mostly wet meadows; it is found also in dry habitats, as a result of the adaptation of its caterpillars to foraging on Rumex species. It may be threatened due to intensification of the use of meadows. Conservation measures should focus on the maintenance of its breeding habitat in the appropriate state. It is protected by law in Poland.
   
Źródła informacji  Buszko J. 1993. Atlas motyli Polski. I. Motyle dzienne (Rhopalocera). Grupa IMAGE, Warszawa, 269 ss.

Buszko J. 1997b. Atlas rozmieszczenia motyli dziennych w Polsce (Lepidoptera: Papilionoidea, Hesperioidea) 1986-1995. Oficyna Wydawn. Turpress, Toruń, 170 ss.

Ebert G. (ed.) 1991b. Die Schmetterlinge Baden Württembergs, Band 2, Tagfalter II. E. Ulmer, Stuttgart, 535 ss.

Kudrna O. 2002. The distribution Atlas of European Butterflies. Oedippus 20, 343 pp.

   
Autor  Jarosław Buszko
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009