| |
| |
|
Ceropales albicincta (Rossi, 1790) | ||
| Rodzina | Pompilidae Nastecznikowate | |
| Rząd | Hymenoptera Błonkoskrzydłe | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Kserotermofilny, skrajnie rzadki i ginący w Europie gatunek nastecznika. W Polsce znany dotąd z kilku zaledwie okazów złowionych na Pojezierzu Pomorskim i Wyżynie Małopolskiej. Nie objęty żadną formą ochrony. | |
| Rozmieszczenie | Areał występowania obejmuje południowy pas Palearktyki, na wschód sięga po Mandżurię i Japonię. Wykazany z północnej Afryki (od Maroka po Egipt), południowej Francji, środkowych i południowo-zachodnich Niemiec, Szwajcarii, Czech (Morawy), Słowacji, Węgier, Rumunii, byłej Jugosławii, Grecji, Cypru i Turcji (Wolf 1971). W Polsce osiąga północną granicę swego zasięgu. W okresie do 1950 roku stwierdzony tylko w okolicach Szczecina, gdzie złowione zostały dwa samce (w 1896 i 1935 roku) (Schmid-Egger, Wolf 1992). Występowanie tego gatunku na terenie Polski zostało potwierdzone na podstawie jednego okazu złowionego w Pytowicach na Wyżynie Małopolskiej w 1983 r. (Wiśniowski, Kowalczyk 1998). | |
| Biotop/Siedlisko | Gatunek wybitnie kserotermofilny. Zamieszkuje otwarte tereny o charakterze stepowym; preferuje silnie nasłonecznione, porośnięte skąpą roślinnością stanowiska na podłożu lessowym, wapiennym i gipsowym (Oehlke, Wolf 1987). | |
| Biologia | Słabo poznana. W Polsce występuje prawdopodobnie jedna generacja w ciągu roku (na południu Europy może być ich więcej). Postaci dorosłe można spotkać w terenie od połowy czerwca do końca sierpnia. Imagines odwiedzają kwiaty marchwi zwyczajnej Daucus carota i wilczomleczy Euphorbia spp. w poszukiwaniu nektaru i pyłku. Gatunek ten prowadzi kleptopasożytniczy tryb życia. Samice Ceropales albicincta nie polują samodzielnie na pająki. Wypatrują natomiast samic innych gatunków nasteczników (głównie z rodzaju Arachnospila) transportujących upolowaną zdobycz do miejsca, gdzie ma zostać założone gniazdo. Po zdecydowanym ataku i odpędzeniu samicy gospodarza składa swoje jajo w tchawkach pająka i odlatuje. Po pewnym czasie samica gospodarza wraca do porzuconego pająka i umieszcza go w komorze lęgowej (w wykopanym korytarzu bądź szczelinie w ziemi); po złożeniu swojego jaja na ciele ofiary zabezpiecza gniazdo i odlatuje. Larwa kleptopasożyta rozwija się bardzo szybko i zaczyna żerowanie od pożarcia jaja gospodarza; następnie pożera pająka. Przepoczwarczenie następuje na wiosnę następnego roku. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Trudna do oceny, jednak ze względu na unikalność w Polsce środowisk odpowiednich dla rozwoju tego gatunku oraz sporadyczność jego występowania można przypuszczać, że jest to gatunek skrajnie nieliczny i zagrożony wyginięciem. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Podobnie jak w przypadku innych gatunków bezkręgowców związanych ze środowiskami stepowymi, główną przyczyną ustępowania C. albicincta z dawnych stanowisk są niekorzystne przemiany antropogenicznych zbiorowisk muraw kserotermicznych w zbiorowiska leśne. | |
| Prognoza zmian populacji | Gatunek zanika na wszystkich stanowiskach leżących na północnej granicy zasięgu, np. na terenie Niemiec ostatnie obserwacje pochodzą sprzed 1965 roku. Istnieje duże prawdopodobieństwo wyginięcia C. albicincta na terenie Polski - jeśli już to nie nastąpiło, w najbliższych dekadach. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Nie jest objęty ochroną gatunkową, jakkolwiek został uwzględniony w nowej polskiej "Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych" (Głowaciński (red.) 2002). Wprowadzony też na niemiecką "czerwoną listę zwierząt" jako gatunek wymarły lub zanikły (Schmid-Egger i in. 1998). | |
| Proponowane sposoby ochrony | Skupić się na ochronie biotopów stepowych preferowanych przez ten gatunek. Wskazana jest kontrola występowania tego owada na dotychczasowych stanowiskach i odpowiednie zaplanowanie zabiegów ochronnych w celu utrzymania środowisk nieleśnych, sprzyjających jego rozwojowi. | |
| Summary | A highly xerothermophilous species, associated with areas of steppe character, extremely rare. In Poland it occurs at the northern border of the geographical range. Until 1950 it had only been found in the environs of Szczecin where two males were collected (in 1896 and 1935). In 1983 the occurrence of this species was confirmed in Poland, on the basis of one individual caught in Pytowice (Małopolska Upland). It is threatened with extinction due to overgrowing and afforestation of xerothermic grassland communities. Not protected by law. The maintenance of the species in the country requires conservation of steppe biotopes which it is associated with. Monitoring of the occurrence of this species and its habitat is needed. | |
| Źródła informacji | Głowaciński Z. (red.) 2002. Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków, 155 ss.  Oehlke J., Wolf H. 1987. Beiträge zur Insekten-Fauna der DDR: Hymenoptera - Pompilidae. Beitr. Ent. 37(2): 279-390. Schmid-Egger Ch., Schmidt K., Doczkal D., Burger F., Wolf H., Smissen J. 1998. Rote Liste der Grab-, Weg-, Faltenwespen und "Dolchwespenartigen" (Hymenoptera: Sphecidae, Pompilidae, Vespidae, "Scolioidea"). In: Rote Liste gefährdeter Tiere Deutschlands. Bundesamt für Naturschutz: 138-146. Schmid-Egger Ch., Wolf H. 1992. Die Wegwespen Baden-Württembergs (Hymenoptera, Pompilidae). Verröff. Naturschutz Landschaftspflege Bad.-Württ. 67: 267-370. Wiśniowski B., Kowalczyk J.K. 1998. Materiały do poznania nastecznikowatych Polski (Hymenoptera: Aculeata: Pompilidae). Prądnik. Prace Muz. Szafera, 11-12: 251-260. Wolf H. 1971. Prodromus der Hymenopteren der Tschechoslowakei. Pars 10: Pompiloidea. Acta faun. entomol. Mus. Nat. Pragae, 14, supl. 3: 1-73. | |
| Autor | Bogdan Wiśniowski | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
