| |
| |
|
Hagenella clathrata (Kolenati, 1848) | ||
| Rodzina | Phryganeidae | |
| Rząd | Trichoptera Chruściki | |
| Gromada | Insecta Owady | |
| Typ | Arthropoda Stawonogi | |
| Status | Gatunek rzadki i ginący w wielu krajach Europy, w tym także w Polsce; niechroniony. Występuje lokalnie na obszarach torfowiskowych. Kilka stanowisk znajduje się na terenach chronionych. | |
| Rozmieszczenie | Pierwotny zasięg tego gatunku określany jest jako palearktyczny. Niegdyś szeroko rozmieszczony w Europie, obecnie coraz rzadszy, stosunkowo często występujący jedynie na Polesiu Białoruskim. W Polsce pod koniec XIX i na początku XX wieku występował na Pobrzeżu Bałtyku, Pojezierzu Pomorskim i P. Mazurskim, w Puszczy Białowieskiej, na Górnym i Dolnym Śląsku (Tomaszewski 1965), a także w okolicach Sokala (górny odcinek Bugu - obecnie Ukraina) (Szczęsny 1980). Po roku 1950 obecność tego chruścika stwierdzana była na Pojezierzu Mazurskim (Szczepańska 1958), Wyżynie Małopolskiej (Tomaszewski 1962, 1965), w Puszczy Białowieskiej (Mohhamad, Majecki, Tomaszewski 1987) i Lasach Janowskich (Czachorowski, Buczyński, Stryjecki 2000), po roku 1975 był on sporadycznie spotykany na Bagnach Biebrzańskich (Czachorowski 1995), w Lasach Janowskich (2 stanowiska) (Czachorowski, Buczyński, Stryjecki 2000) oraz na Wyżynie Łódzkiej (Kopytek, Majecki 1986) i w Górach Świętokrzyskich (Riedel, Majecki 1989). | |
| Biotop/Siedlisko | Gatunek związany z torfowiskami wysokimi. Larwy rozwijają się w niewielkich zbiornikach wodnych torfowisk sfagnowych, sporadycznie w torfiankach antropogenicznego pochodzenia. Nigdzie nie występują licznie. Imagines latają w pobliżu zbiorników wodnych powstałych w obrębie siedlisk o charakterze torfowiskowym. Larwy zasiedlają niewielkie kwaśne zbiorniki wodne, zwłaszcza śródleśne. | |
| Biologia | Imagines pojawiają się w maju i czerwcu. Aktywne są wieczorem i w porze nocnej, odżywiają się sokami roślinnymi. Larwy prowadzą wodny tryb życia, budują przenośne rurkowate i lekko zagięte domki, złożone z fragmentów butwiejących liści złączonych jedwabną przędzą. Larwy osiągają długość do 2 cm, są wszystkożerne, najczęściej odżywiają się innymi drobnymi zwierzętami jak i częściami roślinnymi. Larwa ostatniego stadium zasklepia domek i tam następuje przepoczwarczenie owada. | |
| Wielkość populacji w Polsce | Trudna do oszacowania; wiadomo tylko, że gatunek ten występuje w nielicznych miejscach i małej liczebności. Obserwacje odnoszą się do pojedynczych osobników larw i/lub imago. Zakładając nawet, że gatunek występuje na większej liczbie stanowisk niż dotychczas wykazano, to jednak krajową populację należy uznać za relatywnie małą, a przez to poważnie zagrożoną. | |
| Zagrożenia i ich przyczyny | Zanikanie populacji Hagenella clathrata związane jest z ubytkiem i antropogenicznymi przekształceniami torfowisk wysokich. | |
| Prognoza zmian populacji | Gatunek uznany za silnie zagrożony w Niemczech (w wielu regionach nie obserwowano go tam po roku 1970) (Klima i in. 1994), na Węgrzech (Szczęsny 1980), wraz z postępującą industrializacją i gospodarczym eksploatowaniem torfowisk zanika prawie w całej Europie. Jego zagrożenie wyginięciem będzie się raczej zwiększało. | |
| Aktualne sposoby ochrony | Niechroniony; kilka stanowisk tego gatunku znajduje się na terenie parków narodowych (np. Biebrzański PN) i krajobrazowych. | |
| Proponowane sposoby ochrony | Wskazane jest rozszerzenie w całym kraju ochrony torfowisk, a także podjęcie renaturalizacji wyrobisk torfu, tak aby umożliwić gatunkowi rekolonizację utraconych siedlisk i terenów. Dla skutecznego podtrzymania populacji wschodnioeuropejskiej należy w większym zakresie niż dotychczas objąć ochroną tereny Polesia, zarówno po stronie polskiej jak i białoruskiej czy ukraińskiej. | |
| Summary | It is a species with originally Palearctic distribution, rare and disappearing in the whole of Europe and in Poland. Hagenella clathrata is connected with water bodies on raised bogs. Larvae show an aquatic mode of life. The species is threatened due to destruction and anthropogenic transformation of raised bogs. To protect the main habitats of the species, some peat pits should be renaturalized and larger areas should be designated as protected areas in the region of Polesie, on Polish as well as on Byelorussian and Ukrainian sides. | |
| Źródła informacji | Czachorowski S. 1995. Chruściki (Trichoptera) Bagien Biebrzańskich - wyniki wstępnych badań. Fragm. faun. 37: 427-438.  Czachorowski S., Buczyński P., Stryjecki R. 2000. Chruściki (Trichoptera) Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie. Parki nar. Rez. przyr. 19: 65-84. Klima F., Bellstedt R., Bohle H.W., Brettfeld R., Christian A., Eckstein R., Kohl R., Malicky H., Mey W., Pitsch T., Reusch H., Robert B., Schmidt C., Schöll F., Tobias W., Vermehren H.-J., Wagner R., Weinzierl A. & Wichard W. 1994. Die aktuelle Gefährdungssituation der Köcherfliegen Deutschlands (Insecta, Trichoptera). Natur u. Lands. 69: 511-518. Kopytek P., Majecki J. 1986. Skład gatunkowy chruścików (Trichoptera) rzeki Widawki przed wybudowaniem Bełchatowskiego Okręgu Przemysłowego. Acta Univ. Lodz., Folia zool. anthropol. 4: 71-78. Mohhamad B., Majecki J., Tomaszewski C. 1987. The caddis flies (Trichoptera) of primeveral forest in Białowieża. Proc. 5th It. Sym. on Trichoptera, Dr Junk Pub., Dordrecht: 97-101. Nogradi S., Uherkovich A. 1999. Protected and threatened caddisflies (Trichoptera) of Hungary. Proc. 9th Int. Sym. on Trichoptera, Ciahng mai: 291-297. Riedel W., Majecki J. 1989. Postacie doskonałe chruścików (Trichoptera) Gór Świętokrzyskich. Fragm. faun. 32: 227-241. Szczepańska W. 1958. Chruściki Pojezierza Mazurskiego. Pol. Arch. Hydrobiol. 5 (18): 141-160. Szczęsny B. 1980. Caddisflies (Trichoptera) in the collection of the Institute of Systematic and Experimental Zoology, Polish Academy of Sciences in Cracow. Acta. zool. cracov. 24: 449-486. Tomaszewski C. 1962. Chruściki (Trichoptera) Wyżyny Łódzkiej. Fragm. faun. 9: 331-353. Tomaszewski C. 1965. Chruściki - Trichoptera. Katalog fauny Polski. PWN, Warszawa, 27: 1-104. | |
| Autor | Stanisław Czachorowski | |
 |  |
COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009 |
)
