powiększ

Chelis maculosa (Gerning, 1780)
Niedźwiedziówka plamica
Baltic Grayling

Rodzina  Arctiidae  Niedźwiedziówkowate
Rząd  Lepidoptera  Motyle
Gromada  Insecta  Owady
Typ  Arthropoda  Stawonogi
   
Status  Niezwykle rzadki, reliktowy gatunek wymierający w wielu środkowoeuropejskich ostojach. W Polsce znany z kilku wyspowych stanowisk kserotermicznych i stepopodobnych. Nie objęty ochroną gatunkową.
   
Rozmieszczenie  Środkowa i południowa Europa po Bliski Wschód i zachodnią Azję Centralną. W Polsce łowiony jedynie na Wyżynie Sandomierskiej, Wyżynie Lubelskiej i Ponidziu na kilku izolowanych, stanowiskach (Pałka 1990).
   
Biotop/Siedlisko  Kserotermiczne murawy o charakterze stepowym. Preferuje tereny o podłożu wapiennym, gipsowym i lessowym.
   
Biologia  Rośliną pokarmową jest przytulia właściwa Galium verum. Dane z Polski wskazują, że motyl pojawia się w dwóch pokoleniach od końca czerwca do połowy lipca i od początku sierpnia do września (Pałka 1990), choć część autorów (Murzin 2003, Perez De-Gregorio, Munoz, Rondos 2001) podaje występowanie tylko jednego pokolenia. Prawdopodobnie zależy to od warunków pogodowych w poszczególnych latach. Zimuje gąsienica.
   
Wielkość populacji w Polsce  Nieoszacowana. Na znanych w Polsce stanowiskach osobniki tego gatunku obserwowane są przeważnie pojedynczo (Pałka 1990). Stan liczebny populacji w opisywanych siedliskach prawdopodobnie nie ulega zmianom.
   
Zagrożenia i ich przyczyny  Głównym czynnikiem stwarzającym zagrożenie jest niewielki obszar poszczególnych stanowisk. Sprawia to, że w stosunkowo krótkim czasie mogą one ulec zniszczeniu czy to przez zarastanie, czy też przez nadmierną presję człowieka: wydeptywanie, zaśmiecanie, zanieczyszczanie i przede wszystkim powtarzające się corocznie wypalanie traw. Niewielkie obszarowo i wyraźnie wyodrębnione z otaczającego krajobrazu stanowiska ułatwiają wyłapywanie okazów przez kolekcjonerów i handlarzy.
   
Prognoza zmian populacji  Do roku 1966 znany z czterech stanowisk w Dolinie Nidy. W latach 90. odnotowany na kilku nowych stanowiskach na Wyżynie Sandomierskiej i Wyżynie Lubelskiej (Pałka 1990). Są to zawsze niewielkie powierzchniowo tereny o charakterze kserotermicznym. Być może w wyniku dalszych badań faunistycznych w odpowiednich środowiskach uda się wykryć inne jeszcze stanowiska.
   
Aktualne sposoby ochrony  W Polsce nie jest objęty ochroną gatunkową. Znane stanowiska podlegają ochronie rezerwatowej, a te na Ponidziu wchodzą dodatkowo w skład parków krajobrazowych: Nadnidziańskiego PK i Kozubowskiego PK. Roślina pokarmowa gąsienicy jest szeroko rozsiedlona i nie podlega ochronie gatunkowej.
   
Proponowane sposoby ochrony  Przede wszystkim niezbędna jest aktywna ochrona rezerwatowa stanowisk występowania motyla polegająca m.in. na przeciwdziałaniu zarastaniu płatów roślinności kserotermofilnej na tych stanowiskach. Ponadto konieczne jest zapobieganiu wiosennemu wypalaniu traw, podczas których giną zimujące gąsienice.
   
Summary  It is an extremely rare species of local occurrence, known from a few isolated localities in the region of Ponidzie, Lublin Upland and the Sandomierz Upland. It is connected with xerothermic and steppe-like habitats. All the localities are protected in nature reserves. There are no data as to populations inhabiting these localities; they are probably small and more or less stable. Threats to the species include a small size of particular localities and their destruction by trampling, littering, pollution and burning grass. Conservation efforts should focus on preventing burning of grass in spring, which kills wintering caterpillars, and preventing overgrowing of xerothermic habitats due to plant succession.
   
Źródła informacji  Murzin V.S. 2003. The Tiger Moths of the former Soviet Union (Insecta: Lepidoptera: Arctiidae). Pensoft, Sofia-Moscow, 243 pp.

Pałka K. 1990. Występowanie Cletis maculosa (Gern.) (Lepidoptera, Arctiidae) w Polsce. Przegl. zool. 34 (1): 125-128.

Perez De-Gregorio J.-J., Munoz J., Rondos M. 2001. Atlas fotografico de los lepidopteros macroheteroceros ibero-baleares 2 (Lepidoptera). Argania editio, Barcelona, 210 pp.

   
Autor  Łukasz Przybyłowicz
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009