powiększ

Caliprobola speciosa (Rossi, 1790)

Rodzina  Syrphidae  Bzygowate
Rząd  Diptera  Muchówki
Gromada  Insecta  Owady
Typ  Arthropoda  Stawonogi
   
Status  Rzadki i lokalny gatunek środkowej Palearktyki. Saprofag, mieszkaniec starych lasów, spotykany zwykle w pojedynczych okazach, w Polsce wykazany na kilku stanowiskach, w części już nie potwierdzonych. Nie podlega ochronie gatunkowej.
   
Rozmieszczenie  Gatunek rozprzestrzeniony w środkowej Europie i dalej, w Palearktyce -we Wschodniej Syberii na Zabajkalu. W Polsce do 1950 roku stwierdzony w okolicach Szczecina (Karl 1935), Gór Sowich (Srebrna Góra k. Ząbkowic Śląskich) (Bańkowska 1964), Gdańska (Czwalina 1893) oraz w Karpatach (informacja ta, pochodząca z 1869 roku, najprawdopodobniej nie dotyczy terenu Polski) (Nowicki 1873). W 1966 roku stwierdzony w Bieszczadach na Połoninie Caryńskiej (Bańkowska 1971), ostatnio także w dolinie Osławy - po jednym osobniku na trzech stanowiskach: Mików, Dusztyn i Prełuki (Klasa, Palaczyk, Soszyński 2000). Ponadto stwierdzono trzy nowe stanowiska w 1980 r. na Górze Chełmowej w Świętokrzyskim Parku Narodowym i w 2002 r. w rezerwacie przyrody "Polana Polichno" koło Pińczowa (Soszyński B. - mat. niepubl.) oraz w latach 1985-1988 w rezerwacie przyrody "Lubiaszów" koło Sulejowa w Sulejowskim Parku Krajobrazowym (Soszyński, Śliwiński, Kurzawa 1998).
   
Biotop/Siedlisko  Gatunek leśny, związany ze starymi i dojrzałymi drzewostanami o charakterze grądowym. Tak na niżu, jak i w górach spotykany lokalnie.
   
Biologia  Larwy rozwijają się w próchniejącym, zalegającym dno lasu martwym drewnie. Cykl rozwojowy trwa prawdopodobnie 4-5 lat. Formy doskonałe spotyka się od końca maja do końca czerwca, gdy w ciepłe i słoneczne dni siadają na spróchniałych pniach lub odwiedzają kwiaty jarzębu pospolitego Sorbus aucuparia, maliny właściwej Rubus idaeus oraz leśnych gatunków roślin z rodziny Apiaceae, gdzie odżywiają się pyłkiem i nektarem (Röder 1990).
   
Wielkość populacji w Polsce  Na czterech ostatnio stwierdzonych stanowiskach (Bieszczady, Świętokrzyski Park Narodowy oraz rezerwaty przyrody "Lubiaszów" koło Sulejowa i "Polana Polichno" koło Pińczowa), w wyniku wieloletnich badań stwierdzono po 3-5 osobników tego gatunku.
   
Zagrożenia i ich przyczyny  Głównym zagrożeniem dla C. speciosa jest usuwanie z lasów martwego, spróchniałego drewna, którym żywią się larwy tej muchówki. Inne czynniki limitujące są nieznane.
   
Prognoza zmian populacji  Gatunek wyraźnie zanikający (nie potwierdzone stare stanowiska), obserwowany lokalnie i w pojedynczych osobnikach, toteż należy liczyć się z dalszym jego regresem, zwłaszcza gdy gospodarka leśna powodować będzie ubytki starych drzewostanów i usuwanie z nich zmurszałych drzew.
   
Aktualne sposoby ochrony  Nie objęty ochroną gatunkową. Współczesne stanowiska tej muchówki położone są w parkach narodowych i rezerwatach przyrody.
   
Proponowane sposoby ochrony  Wskazane jest utrzymanie i rozwijanie różnych form ochrony obszarowej stanowisk występowania tego gatunku. Szczegółowe zasady tej ochrony powinny być określane przez specjalistę entomologa. Nie wydaje się celowa ochrona gatunkowa tego owada.
   
Summary  It is one of rarer and locally occurring species of the family Syrphidae. In Poland it has recently been found in the Góry Świętokrzyskie Mts., in the Nida Valley, in the "Lubiaszów" nature reserve near Sulejów, and its occurrence has been confirmed in the Bieszczady Mountains. Formerly it was noted in the vicinity of Szczecin, Gdańsk, in the Góry Sowie Mts. in the Sudety Mts. and somewhere in the Carpathians. The populations and localities of the species are threatened by forest operations which consist in the removal of dead and decaying wood, in which Caliprobola speciosa larvae develop. Conservation efforts should focus on conservation of its biotopes and areas where imagines are observed; the assistance of a specialist-entomologist is recommended. Not protected by law.
   
Źródła informacji  Bańkowska R. 1964. Syrphidae (Diptera) Sudetów. Fragm. faun. 11: 287-318.

Bańkowska R. 1971. Syrphidae (Diptera) Bieszczadów. Fragm. faun. 17: 401-476.

Czwalina G. 1893. Neues Verzeichnis der Fliegen Ost- und Westpreussens. - Beiträge zum Osterprogramm des Altstadtischen Gymnasiums (Königsberg) 9: 1-34.

Karl O. 1935. Die Fliegenfauna Pommerns. Diptera Brachycera. Stettin. ent. Ztg. (Stettin) 96: 106-159.

Klasa A., Palaczyk A., Soszyński B. 2000. Muchówki (Diptera) Bieszczadów. Monografie Bieszczadzkie 8: 305-369.

Nowicki M. 1873. Beiträge zur Kenntnis der Dipterenfauna Galiziens. Krakau, 35 ss.

Röder G. 1990. Biologie der Schwebfliegen Deutschlands (Diptera: Syrphidae). Bauer, Keltern-Weiler, 575 ss.

Soszyński B., Śliwiński Z., Kurzawa J. 1998. Fauna - Bezkręgowce. W: Sulejowski Park Krajobrazowy. J.K. Kurowski (red.). Wydawnictwo Zespołu Nadpilicznych Parków Krajobrazowych, Moszczenica: 83-90.

   
Autor  Bogusław Soszyński
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2004-2009