Lepomis gibbosus (Linneaus, 1758) – Bas słoneczny – American sunifsh

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Liczebność lub/i zasięg zwiększają się

Inwazyjny gatunek obcy

Zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów (Dz.U. 2022 poz. 2649), bass słoneczny jest w inwazyjnym gatunkiem obcym stwarzającym zagrożenie dla Unii i rozprzestrzenionym na szeroką skalę.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Ciało krótkie i wysokie, bocznie spłaszczone. Wysokość stanowi ok. 50% długości. Głowa wysoka. Pysk jest mały, koniec otworu gębowego sięga do przedniej krawędzi oka. Na szczękach wiele drobnych, szczotkowatych ząbków. Posiada jedną płetwę grzbietową, której przednia część ma twarde kolce natomiast tylna jest miękka i wyższa od przedniej. Płetwy piersiowe są zaostrzone i długie. Płetwa ogonowa jest lekko wcięta. Łuski ktenoidalne. Pełna linia boczna, na tułowiu biegnie wysoko, a na trzonie ogona w środku. Głowa i grzbietowe partie są koloru brązowego, miedzianego lub oliwkowozielonego. Boki złociste, z opalizującymi pomarańczowymi, żółtymi i zielono-niebieskimi pasami. Brzuch koloru czerwono-pomarańczowego. Pokrywy skrzelowe i policzki są pomarańczowe z zielonkawo-niebieskimi smugami. Na dystalnej części pokryw występuje czarna plama obwiedziona białą oraz pomarańczową obwódką. Płetwy parzyste są żółtawo-bursztynowe. Płetwy: grzbietowa, odbytowa i ogonowa mają duże ciemne plamy. Maksymalna długość ciała wynosi 30 cm. Samce i samice różnią się wyglądem – samice są bledsze niż samce, a poprzeczne pasy są bardziej wyraźne. W okresie tarła u samców występuje bardziej jaskrawe ubarwienie, brzuch jest jasnopomarańczowy, a prążki na pokrywach połyskują zielono-niebieskim odcieniem. U samic w tym okresie brzuch jest żółty, a na bokach występują wyraźne ciemne pasy. Drapieżnik żywiący się larwami owadów, ikrą, wylęgiem ryb i bezkręgowcami wodnymi. Gatunek osiąga dojrzałość płciową w wieku 1 - 2 lat. Na Słowacji tarło trwa od końca maja do końca czerwca. Samiec zaczyna budować gniazdo w temperaturze wody 13 - 20°C, oczyszczając z detrytusu partie dna. Ikra jest składana porcjami (2 - 5 dawek) do jamek o średnicy 10 - 40 cm, zazwyczaj w miejscach o głębokości 20 - 70 cm. Ikra jest koloru bursztynowego, o średnicy 0,9 - 1,3 mm. Często jeden samiec odbywa tarło z kilkoma samicami. Przez cały okres opiekuje się on ikrą i wylęgiem, a próbujące opuścić gniazdo potomstwo przenosi w pysku. W tym okresie jest agresywny i często atakuje większe od siebie ryby. Rozwój zarodkowy w wodzie o temperaturze 28°C trwa 3 dni.

Siedliska w zasięgu rodzimym

Gatunek limnofilny żyje w płytkich jeziorach, spokojnych odnogach rzek, starorzeczach i wolno płynących ciekach, preferując silnie zarośnięte miejsca.

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Powierzchniowe wody stojące i płynące

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

gatunek ten do Europy został sprowadzony w 1887 r. z przeznaczeniem do hodowli w stawach parkowych i akwariach. Szybko jednak wymknął się spod kontroli i opanował wody otwarte. Obecnie jest szeroko rozprzestrzeniony, a jego występowanie stwierdzono niemal na całym kontynencie ( m.in. Francja, Holandia, Anglia, Włochy, Jugosławia, Niemcy, Rumunia, Czechy, Węgry i Słowacja)

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Opis rozmieszczenia

Rozmieszczenie regionalne: wielokrotnie notowany w Odrze i jej dopływach. Aktualnie masowo występuje w dolnym biegu Odry w okolicach Gryfina

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

w roku 1887

Sposoby transportu

• Celowe sprowadzenie do Polski
• Samodzielne rozprzestrzenienienie spoza obszaru Polski

Przyczyny sprowadzenia

• Samodzielne rozprzestrzenienie do Polski po wcześniejszym wprowadzeniu zagranicą
• Celowo sprowadzony do hodowli zwierząt towarzyszących (domowych, akwarystycznych, terrarystycznych)

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

• Ucieczka lub celowe wsiedlenie z uprawy lub hodowli
• Rozprzestrzenianie po wcześniejszym wprowadzeniu na innym obszarze

Literatura

• Copp G. H., Britton J. R., Guo Z., Edmonds-Brown V. R., Pegg J., Vilizzi L., Davison P. I. 2017. Trophic consequences of non-native pumpkinseed Lepomis gibbosus for native pond fishes Biological Invasions 19: 25-41. link
• Heese T., Przybyszewski C. 1985. Bass słoneczny, Lepomis gibbosus (L., 1758) (Pisces, Centrchidae) w wodach dolnej Odry. Przegląd Zoologiczny 29: 515-519.
• Kvach Y., Tkachenko M. Y., Bartáková V., Zięba G., Ondračková M. 2021. The role of the non-indigenous pumpkinseed Lepomis gibbosus (Actinopterygii: Centrarchidae) in the life cycle of Bothriocephalus claviceps (Cestoda: Bothriocephalidae) in Europe Parasitology Research 120: 3163-3171. link
• Małgorzata Pilecka-Rapacz and Ewa Sobecka 2008. Parasitic nematodes of pumpkinseed sunfish (Lepomis gibbosus L., 1758) from warm-water canal of a power plant in Szczecin, Poland Wiadomości Parazytologiczne 213-216. Polskie Towarzystwo Parazytologiczne link
• Porębski J., W. Małkiewicz 1995. Lepomis gibbosus L. w wodach Zalewu Szczecińskiego Komunikaty Rybackie 24-25. Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
• Witkowski A. 1979. Nowe stanowisko bassa słonecznego, Lepomis gibbosus (L.) (Osteichthyes: Centrarchidae) w dorzeczu Baryczy. Fragmenta Faunistica 25: 15-19. link
• Witkowski A. 2004. Lepomis gibbosus (Linnaeus, 1758) Bas słoneczny. W: Głowaciński Z., Nowacki J. Polska Czerwona Księga Zwierząt. Bezkręgowce Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków link

Rodzaj organizmu: Ryba

Typ: Vertebrata
Klasa/Gromada: Actinopterygii
Rząd: Perciformes
Rodzina: Centrarchidae

Synonimy łacińskie: Eupomotis aureus Boulenger, 1895; Eupomotis gibbosus Jordan et Evermann, 1896; Lepomus gibbosus Cox, 1896; Perca gibbosa L., 1758; Pomotis auritus Gunther,1859; Pomotis vulgaris Richardson, 1836

Synonimy polskie: Bass słoneczny

Synonimy angielskie: Pumpkinseed; Pumpkinseed sunfish; Sun perch; Sunfish perch