Ameiurus nebulosus (Le Sueur, 1819) – Sumik karłowaty – Brown bullhead

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Liczebność lub/i zasięg zwiększają się

Inwazyjny gatunek obcy

Zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów (Dz.U. 2022 poz. 2649), sumik karłowaty jest w inwazyjnym gatunkiem obcym stwarzającym zagrożenie dla Polski i rozprzestrzenionym na szeroką skalę.

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Ciało gatunku jest bezłuskie. W przedniej części, na przekroju poprzecznym, okrągłe, w tylnej, od nasady płetw brzusznych lekko bocznie spłaszczone. Głowa masywna, krótka i szeroka, spłaszczona grzbietobrzusznie. W części wierzchniej osadzone są małe oczy. Na górnej szczęce posiada dwie pary wąsów. Dłuższe wychodzą z kącików pyska i sięgają po nasadę płetw piersiowych. Krótsza para znajduje się przed oczami. Na podbródku ma cztery krótkie wąsy. Linia boczna jest wyraźnie zaznaczona. Przebiega pośrodku boków, nie dochodząc do nasady płetwy ogonowej. Płetwy piersiowe są małe, położone tuż za głową. Ich pierwszy promień jest twardy i piłkowany na całej długości. Krótka płetwa grzbietowa przesunięta do przodu w stosunku do płetw brzusznych. Jej pierwszy promień jest twardy i piłkowany. Płetwa tłuszczowa jest duża, u starszych osobników zaczyna się kilowatym fałdem tłuszczowym. Płetwa ogonowa zaokrąglona, czasami słabo wykrojona. Płetwa odbytowa jest długa, wsparta na dwóch promieniach twardych i 17-20 miękkich. Ubarwienie głowy, grzbietu oraz górnych partii boków żółtobrązowe; czasami przechodzące w ciemnobrązowe z oliwkowozielonym odcieniem. Na bokach jaśniejsze, nieregularne brązowe plamy. Dolne partie boków i brzuch są szarobiałe. W okresie tarła brzuch przybiera żółtawe lub pomarańczowe zabarwienie. Płetwy tego samego koloru co ciało, ale znacznie jaśniejsze. W błonie płetw pomiędzy promieniami znajdują się liczne, drobne ziarna pigmentu. Wąsy na szczęce górnej są ciemnobrązowe lub czarne, a na podbródku jasne - szarobiałe lub żółtawe. Ubarwienie w dużym stopniu uzależnione jest od charakteru akwenu i wieku ryb. W płytkich zbiornikach o dnie piaszczystym i gliniastym gatunek ten ma z reguły jaśniejsze ubarwienie. Podobne ubarwienie mają stadia młodociane. W Europie osiąga maksymalną długość ciała 30 cm, maksymalny ciężar 30 kg, średni ciężar: 0,25 kg. Jest gatunkiem drapieżnym. W skład jego pokarmu wchodzi: zooplankton, bentos, ikra, narybek i mniejsze gatunki ryb. Starsze osobniki zjadają larwy owadów: ochotkowatych, ważek, chruścików, mięczaki oraz skorupiaków wyższych Malacostraca. W kanale Cisa-Dunaj odnotowano następujące gatunki ryb w diecie sumika karłowatego: ukleja Alburnus alburnus, różanka Rhodeus sericeus, lin Tinca tinca, karaś pospolity Carassius carassius, koza Cobitis taenia i jazgarz Gymnocephalus cernuus. W niektórych zbiornikach pokarm wzbogacają też komponenty roślinne (m.in. Spirogyra, Ulotrix, Fragilaria) oraz części makrofitów.

Siedliska w zasięgu rodzimym

Gatunek limnofilny.

Wpływ na rodzimą różnorodność biologiczną i na gospodarkę

Siedliska w zasięgu wtórnym

Powierzchniowe wody płynące (starorzecza, wolno płynące odcinki nizinnych rzek, ich zatoki i kanały) i eutroficzne jeziora i stawy

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

Sumik karłowaty do Europy został sprowadzony w celu uatrakcyjnienia łowisk. Początkowo powszechnie uważano, że sprowadzany materiał należy do jednego gatunku - Ameiurus nebulosus, jednak znacznie później okazało się, że w tym samym czasie zostały introdukowane dwa, morfologicznie bardzo podobne do siebie, gatunki : A. nebulosus i A. melas . Po raz pierwszy gatunki te sprowadzono w 1871 r. do wód Francji (Vivier 1951). Później sumiki pojawiły się w Niemczech (1885 r.), Anglii (1885 r.), Holandii (1885 r.), Belgii (1884 r.), Austrii, d. Czechosłowacji (Czechy - 1890 r.; Słowacja - 1926 r.), Finlandii, na Węgrzech (1902 r.), w Irlandii, Polsce (1885 r.), Rumunii, Hiszpanii (1910-1913 r.), d. ZSSR (Białoruś - 1935 r.; Ukraina - 1928 r.), Włoszech, Szwajcarii, Jugosławii (1905 r.) i Norwegii (1890 r.)

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Opis rozmieszczenia

Rozmieszczenie ogólnopolskie: szeroko rozprzestrzeniony w wodach Polski obejmujących Pomorze, dorzecze Warty górne i środkowe dorzecze Odry, Wisły, Bugu oraz pojezierze Łęczyńsko - Włodawskie

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

w roku 1885

Sposoby transportu

  • Celowe sprowadzenie do Polski

Przyczyny sprowadzenia

  • Celowo sprowadzony w celach wędkarskich i rybackich

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

  • Celowe wsiedlenie do środowiska przyrodniczego

Sposób rozprzestrzeniania się po introdukcji

Gatunek jest celowo rozprzestrzeniany przez człowieka Ekspansja sumika spowodowana była czynnikami wynikającymi z jego biologii oraz translokacjami prowadzonymi przez organizacje wędkarskie, hodowców ryb karpiowatych i prywatne osoby. Kolejnym czynnikiem sprzyjającym jego ekspansji było stosowanie go jako żywej przynęty w połowach na ryby drapieżne. Wędkarze zarybiali sumikiem akweny, uwalniając niewykorzystane ryby w miejscu łowienia lub pozwalając im uciec . Do ekspansji przyczyniło się też przypadkowe przenoszenie wraz z materiałem zarybieniowym gatunków gospodarczych (głównie karpiowatych) . Połączenie systemów rzecznych Europy siecią kanałów żeglugowych i rowów melioracyjnych spowodowało szybkie powiększanie zajmowanego areału przez sumika karłowatego.

Literatura

  • Adamczyk L.H. 1975. Sumik karłowaty, Ictalurus nebulosus (Le Sueur), 1819 w biocenozie jeziora. Przegląd Zoologiczny 19: 71-73.
  • Heese T. 1997. Wpływ introdukcji egzotycznych gatunków ryb na biocenozy polskich jezior. W: Wpływ antropopresji na jeziora. (A. Choiński red.) 26-31. Mat. Kon. Nauk. Poznań
  • Horoszewicz L. 1971. Sum. PWRiL, Warszawa
  • Paduszek D. 1996. Morfologia, biologia i ekologia oraz rola w ekosystemach wodnych sumika karlowatego Ictalurus nebulosus (Le Sueur, 1819) - introdukowanego gatunku w Polsce. maszynopis Muzeum Przyrodnicze U. Wr.

Rodzaj organizmu: Ryba

Typ: Vertebrata
Klasa/Gromada: Actinopterygii
Rząd: Siluriformes
Rodzina: Ictaluridae

Synonimy łacińskie: Ameiurus cactus; Ameiurus lacustris; Ameiurus vulgaris; Amiurus vulgaris; Ictalarus nebulosus; Ictalurus nebulosus marmoratus; Pimelodus atrarius; Pimelodus cactus; Pimelodus felis; Pimelodus nebulosus Le Sueur 1819; Pimelodus vulgaris; Silurus coenosus; Silurus nigrescens

Synonimy angielskie: Bullhead; Bullhead brown catfish; Catfish; North American catfish