Lunularia cruciata (L.) Lindb. – Księżyczka krzyżowa – Crescent-cup liverwort

Informacje w bazie danych Gatunki obce w Polsce nie są prawnie wiążące. Mają one charakter naukowy.

Status

Gatunek obcy na całym obszarze, na którym występuje lub występował w Polsce

Występuje obecnie w środowisku

Rozmnaża(ł) się w środowisku

Liczebność lub/i zasięg zwiększają się

Dane o inwazyjności gatunku niepewne

Ogólna charakterystyka

Wygląd i biologia

Gatunek dwupienny, wieloletni. Lunularia cruciata jest wątrobowcem o charakterystycznej jasnozielonej błyszczącej plesze 5-10 mm szerokiej i około 30 cm długiej. Odcinki plechy płasko przylegają do podłoża, 1-3 cm. Epiderma grzbietowa tego gatunku ma komórki cienkościenne ze zgrubieniami w kątach ścian komórkowych. Grzbietowa strona plechy bardzo często posiada przy końcach odcinków półksiężycowate zbiorniczki z dyskowatymi rozmnóżkami. Aparaty szparkowe są proste, otoczone 4-5 koncentrycznymi szeregami złożonymi z cienkościennych komórek. Komory powietrzne mają proste lub rozgałęzione. Podobnym gatunkiem, występującym pospolicie w naszym kraju jest porostnica wielokształtna Marchantia polymorpha, która jednak ma ciemnozieloną barwę plechy oraz posiada kubeczkowate zbiorniczki z rozmnóżkami oraz często jest płodna. Samce i samice różnią się wyglądem. W Polsce stwierdzono jak dotąd tylko osobniki rozmnażające się wegetatywnie za pomocą rozmnóżek. W kilku subpopulacjach stwierdzono w 2014 roku wytwarzanie archeogoniów - żeńskich struktur płciowych.

Występowanie

Okoliczności poprzedzające introdukcję do Polski

Gatunek o zasięgu oceaniczno-meridionalnym, natywny dla krajów Europy Południowej i Zachodniej. Poza tymi regionami uważa się jego występowanie za wtórne. Rozprzestrzenianie się tego gatunku przypisuje się pozyskiwaniu przez ogrody botaniczne nowych roślin i zawlekaniu go wraz z materiałem szkółkarskim poza ogrody botaniczne. Notowany był w Fennoskandii, południowo-zachodniej Rosji, a poza Europą w Turcji, na Kaukazie, w Iranie, Afryce i na Wyspach Kanaryjskich oraz w obu Amerykach, a także w Australii. Pojedyncze stanowiska notowane są w Niemczech, Czechach, Słowenii. Ostatnio coraz częściej podawane są z Europy Zachodniej populacje wytwarzające struktury rozmnażania płciowego lub sporofity (Niemcy), jak również występujące w półnaturalnych i naturalnych siedliskach – głównie na brzegach rzek.

Mapa występowania

Pola atlasowe na mapie przedstawiają miejsca stwierdzeń gatunku, a punkty – miejsca jego introdukcji.

Informacje, które mogłyby uzupełnić mapę występowania gatunku, można przesyłać na adres ias@iop.krakow.pl

Najwcześniejsza introdukcja/obserwacja

przed rokiem 1876

Sposoby transportu

• Celowe sprowadzenie do Polski

Przyczyny sprowadzenia

• Celowo sprowadzony w celu upraw roślin ozdobnych (innych niż ogrodnicze)
• Celowo sprowadzony do ogrodu botanicznego lub ogrodu zoologicznego

Sposoby wsiedlenia do środowiska przyrodniczego

• Ucieczka z uprawy lub hodowli

Sposób rozprzestrzeniania się po introdukcji

Gatunek jest rozprzestrzeniany przez prądy wodne Zawlekany w ogrodach botanicznych, parkach, cmentarzach z ziemią ogrodniczą wraz z materiałem szkółkarskim i roślinami ozdobnymi. Rozprzestrzenia się za pomocą wegetatywnych rozmnóżek, które po dostaniu się do rzek i potoków przenoszone są z prądem wody. Dotychczas w Polsce nie stwierdzono rozmnażania płciowego. W 2014 roku stwierdzono w kilku subpopulacjach występujących w naturalnej przyrodzie (w Sudetach Środkowych) wytwarzanie żeńskich struktur płciowych (archeogoniów).

Literatura

• Smoczyk M., Wierzcholska S. 2014. Księżyczka krzyżowa Lunularia cruciata (L.) Lindb. (Lunulariaceae, Marchantiophyta) na Dolnym Śląsku Przyroda Sudetów 17: 3-10. link

Opracowanie: Michał Smoczyk

Rodzaj organizmu: Mszak

Typ: Bryophyta
Klasa/Gromada: Marchantiophyta
Rząd: Marchantiales
Rodzina: Lunulariaceae