Półwysep Iberyjski, zachodnia część basenu Morza Śródziemnego, łącznie z północno-zachodnią częścią Afryki (Nowak 1971).

Ogólnym pokrojem ciała królik przypomina zająca Lepus europaeus, jednak jest od niego znacznie mniejszy i bardziej krępy, a jego uszy są krótsze. Sierść królika na grzbiecie i bokach ciała może mieć różne odcienie - od żółtoszarego aż do czarnobrązowego. Podbrzusze jest na ogół białe. Ogon jest z wierzchu czarny, a od spodu biały. Długość ciała wynosi 34-45cm, a masa ciała - 1,3-2,2 kg (Caboń-Raczyńska 1984).

Króliki występują najczęściej kolonijnie, choć nie brak stanowisk, na których żyją w rozproszeniu (Nowak 1968). Kopią rozległe i głębokie nory z kilkoma wejściami prowadzącymi do jedno- lub wielorodzinnych komór gniazdowych. Króliki mają bardzo dobry wzrok oraz słuch i są dość płochliwe. W razie niebezpieczeństwa przebywające na powierzchni osobniki ostrzegają się nawzajem tupiąc tylnimi nogami. Ruja zaczyna się w lutym i trwa do września, a samice mogą mieć 3-5 miotów w ciągu jednego sezonu rozrodczego. Po ciąży trwającej około 30 dni, w komorze lęgowej wymoszczonej trawami i mchem samica rodzi 3-10 gołych i ślepych młodych. Zaczynają one widzieć po 9-10 dniach, a w wieku 3-4 tygodni wychodzą po raz pierwszy z nory i zaczynają samodzielnie żerować. Króliki osiągają dojrzałość płciową w wieku 5-8 miesięcy i żyją do 10 lat.

Króliki preferują różnego rodzaju nizinne tereny suche. Występują najczęściej na brzegach lasów, w młodych lasach iglastych i mieszanych, na zboczach parowów, w zadrzewieniach śródpolnych, położonych w pobliżu pól, pastwisk, zrębów, nieużytków oraz w innych środowiskach przekształconych przez człowieka (cmentarze, parki, opuszczone zabudowania, sady itp.). Kolonie zakładają na glebach luźnych, o podłożu piaszczystym lub wapiennym. Żerują zwykle o zmierzchu i nad ranem. Żywią się rozmaitym pokarmem roślinnym - roślinami zielnymi, owocami, płodami rolnymi, korą, pędami krzewów i drzew. Ulubionymi żerowiskami są intensywnie użytkowane pastwiska, pożarzyska i inne powierzchnie pokryte drobną roślinnością. Chętnie żerują również na obrzeżach lasów.

Z Półwyspu Iberyjskiego króliki zostały celowo introdukowane niemal w całej Europie. Według Nowaka (1968) i innych autorów królik był jednym z wielu gatunków hodowanych przez Rzymian, stanowiąc swego rodzaju spiżarnie ze świeżym mięsem. Do Włoch, a być może także do Grecji, królik został wprowadzony prawdopodobnie około 230 roku p.n.e. Około VI w. gatunek ten pojawił się w kilku miejscach we Francji. W późniejszym średniowieczu podawany jest również z terenu Holandii i Niemiec (XII w.), następnie z Danii, Anglii i Irlandii (XII-XIII w.), gdzie w XVI w. był już gatunkiem bardzo licznym. Rozrastające się populacje rozprzestrzeniały się samorzutnie na krótkie dystanse. W XVIII w. pojawił się w Czechach, na Węgrzech i Słowacji, w XIX w. Szwajcarii i na Ukrainie, a pod koniec tego stulecia wsiedlony został w kilku miejscach w południowej Szwecji (Nowak 1971, 1974).

Króliki domowe są w Polsce hodowane od średniowiecza (Nowak 1968). Jednak pierwsze introdukcje królików do wolnej przyrody w obecnych granicach Polski miały miejsce dopiero około 1860 r. na Śląsku. Przed 1885 r. króliki zostały introdukowane także w okolicach Poznania, na Pomorzu oraz w ówczesnych Prusach Wschodnich (Pax 1925). Wszystkie te introdukcje przeprowadzono niewątpliwie w celach łowieckich. Wskutek licznych celowych wsiedleń i lokalnego rozprzestrzeniania się niektórych populacji, pod koniec XIX lub w pierwszym ćwierćwieczu XX w. areał królika był już zwarty, a jego wschodnia granica, z nielicznymi wyjątkami, przebiegała wzdłuż Wisły (Sztolcmann 1906, Pax 1917, Fedorowicz 1928 - za Nowakiem 1968).

Ogółem, w ciągu mniej więcej stu lat po pierwszej introdukcji, przeprowadzono na terenie naszego kraju kilkadziesiąt wsiedleń królików w nowe miejsca. Brak szczegółowych informacji o większości tych introdukcji, wiadomo jednak, że w zachodniej części kraju udawały się one znacznie częściej niż na obszarach położonych na wschód od Wisły (Nowak 1968). Mimo że po mroźnej zimie 1928/1929 nastąpił krótkotrwały spadek liczebności królików, a po 1930 r. celowe introdukcje były rzadsze, to do wybuchu II wojny światowej gatunek ten był bardzo liczny, a miejscami występował wręcz masowo. W połowie lat 30. XX w. co najmniej 150 000 królików zasiedlało terytorium Polski w jej ówczesnych granicach. Wyjątkowo mroźna zima 1939/1940 zapoczątkowała okres stałego spadku liczebności populacji (Nowak 1968). Poza niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, do spadku tego prawdopodobnie przyczyniło się kłusownictwo, zalesienia terenów otwartych, a także myksomatoza (choroba wirusowa) występująca w Polsce od połowy lat 50. XX w. (Hay i Tropiło 1968, Nowak 1968, Kamieniarz i Kamieniarz 1992, Mazur 2007). Na początku lat 60. XX w. królik był już na większości obszarów nieliczny lub bardzo nieliczny. Jego liczebność w latach 1962-1966 w dużym przybliżeniu szacowano na 15-50 tys. osobników, a roczne pozyskanie w tym okresie wynosiło zaledwie od 2000 do 3000 osobników. Podobnie jak w całym okresie obecności królika w Polsce, był on znacznie bardziej rozprzestrzeniony i liczny na zachód od Wisły niż na wschodzie kraju. Jednak w odróżnieniu od okresu kilkudziesięciu lat po pierwszej introdukcji, w Polsce północnej króliki były w latach 60. XX w. liczniejsze niż w południowej części kraju. Przyczyny tego można upatrywać w fakcie, że skala zakażenia dzikich i hodowlanych królików myksomatozą na południu Polski była większa (Hay i Tropiło 1968, Nowak 1968).

Od początku lat 80. XX w. spadek liczebności królików nasilił się, a roczne pozyskanie w latach 1984-1994 w całym kraju wynosiło już tylko od 1000 do 4000 osobników (Pinkowski 1994). Dodatkowym czynnikiem przyczyniającym się do spadku liczebności tego gatunku mogło być pojawienie się w południowej Polsce w końcu lat 80. XX wieku wirusa pomoru królików, zwanego również pomorem chińskim albo gorączką krwotoczną królików (Kamieniarz i Kamieniarz 1992, Mazur 2007). Wywołujący tę chorobę wirus RHD, zawleczony do Europy z Chin, najczęściej prowadzi do śmierci zarażonych osobników. Jedyną możliwością ograniczenia jej skutków wśród królików hodowlanych jest wykonywanie szczepień ochronnych, co jest bardzo trudne do przeprowadzenia wśród populacji dzikich.

Według danych Stacji Badawczej Polskiego Związku Łowieckiego (PZŁ) w Czempiniu, gromadzonych w ramach monitoringu zwierzyny łownej na podstawie krajowej sprawozdawczości łowieckiej, po roku 2000 w obwodach dzierżawionych (stanowiących około 90% wszystkich obwodów łowieckich w Polsce) nastąpił stopniowy wzrost liczebności królików. Niewątpliwie przyczyniły się do tego udane introdukcje. Z danych Stacji Badawczej PZŁ o zasiedleniach królików, dostępnych od roku 2003 wynika, że w latach 2003-2006 wsiedlono łącznie około 14 000 osobników (średnio ponad 3500 osobników rocznie). Jednak wskutek zróżnicowanego sukcesu tych introdukcji oraz pozyskania królików, w 2006 r. całkowita liczebność tego gatunku w obwodach dzierżawionych i wyłączonych wynosiła około zaledwie 13 500 osobników. Obecne rozmieszczenie królika w Polsce nie odbiega od rozmieszczenia w całym okresie obecności tego gatunku w naszym kraju. Królik występuje głównie w centralnej i zachodniej części Polski. Granicę zwartego zasięgu stanowi Wisła, a stanowiska na wschód od niej są mniej liczne.

Króliki dzikie mogą się krzyżować z królikami hodowlanymi, dając płodne potomstwo. Króliki są w Polsce powszechnie hodowane, jednak ich dokładna liczebność nie jest znana. Według danych GUS, w 2004 r. w rzeźniach przemysłowych ubito ponad 610 000 królików.

Spośród 23 parków narodowych i 75 parków krajobrazowych, z których otrzymano informacje o występowaniu obcych gatunków, królik był stwierdzony na 34 (ok. 35%) obszarach (Najberek 2007).

Według niektórych źródeł (Sumiński 1963) króliki mogą wypierać zające i sarny Capreolus capreolus, jednak zjawisko to nie jest wystarczająco udokumentowane. Z żadnego spośród 98 ankietowanych obszarów chronionych w Polsce nie uzyskano informacji o negatywnym wpływie królika na inne gatunki i lokalne biocenozy (Najberek 2007).

Przy dużej liczebności króliki mogą wyrządzać poważne szkody w rolnictwie i leśnictwie. Szkody te powstają zarówno wskutek żerowania, wygniatania i wydeptywania roślinności, jak też kopania nor, które prowadzi do odsłaniania i wysychania korzeni drzew oraz osuszania gleby (Sumiński 1963, Nowak 1968, Caboń-Raczyńska 1984). Kopanie nor może prowadzić do zapadania się gruntu wraz ze znajdującą się na powierzchni infrastrukturą (Taras 2007). Jednak mała liczba królików w naszym kraju sprawia, że straty powodowane przez ten gatunek są znikome.

Uregulowania prawne dotyczące introdukcji w Polsce królików (i kilku innych obcych gatunków łownych) nie są jednoznaczne. Introdukcje ("zasiedlenia") i pozyskanie gatunków łownych w Polsce prowadzone są zgodnie z Ustawą - prawo łowieckie (Dz. U.1995, Nr 147, poz. 713) i odpowiednimi Rozporządzeniami Ministra Środowiska (Dz. U. 2005, Nr 45, poz. 433; Dz. U. 2005, Nr 48, poz. 459). Jednocześnie królik, jako gatunek obcy w naszym kraju, podlega Ustawie "o ochronie przyrody" z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. 2004, Nr 92, poz. 880), zgodnie, z którą zabronione jest wprowadzanie gatunków obcych do środowiska przyrodniczego. Ponieważ w ustawie tej nie ma żadnego zapisu powołującego się na inne akty prawne regulujące introdukcje obcych gatunków zwierząt łownych, introdukcje królika mogą być interpretowane jako złamanie przepisów o ochronie przyrody, karane grzywną lub aresztem.

Sytuację prawną królika w Polsce dodatkowo komplikuje fakt, że zgodnie z ustawą hodowlaną z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz. U. 2007, Nr 133, poz. 921) jest on zaliczany do zwierząt gospodarskich, zatem może on być hodowany w celu pozyskania mięsa i skór. Uznanie królika za zwierzę gospodarskie wyłącza ten gatunek z przepisów Ustawy - prawo łowieckie. Według zapisów tej ostatniej ustawy, na prowadzenie chowu i hodowli zamkniętej zwierząt łownych, z wyjątkiem bażanta oraz zwierząt gospodarskich, konieczne jest uzyskanie zgody ministra właściwego do spraw środowiska. Na niejednoznaczność zapisów prawnych dotyczących królika nakłada się powszechne wśród myśliwych przekonanie, że w związku z długim okresem występowania tego gatunku w Polsce i stosunkowo niską szkodliwością, nie jest to element obcy w naszej faunie. Sytuacja ta prowadzi do tego, że introdukcje królików są w dużej mierze prowadzone w sposób niepodlegający w praktyce żadnym ograniczeniom i kontroli.

Królik jest w Polsce gatunkiem łownym. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne (Dz. U. 2005, Nr 48, poz. 459), na króliki można polować od 1 listopada do 31 grudnia, a w drodze odłowu - do 15 stycznia. W ostatnich latach pozyskanie królików w Polsce jest bardzo niewielkie. Według danych GUS, po 2000 r. roczne pozyskanie królików wahało się w przedziale 130-260 osobników. Wobec niskiej liczebności królików w ostatnich dziesięcioleciach, pozyskanie na tym poziomie wydaje się odpowiednie. W przypadku wzrostu liczebności populacji tego gatunku, należy rozważyć zwiększenie odstrzału.

Wobec spadku liczebności drobnej zwierzyny łownej, królik jest gatunkiem, którego introdukcje są w ciągu ostatnich kilkunastu lat promowane w środowisku myśliwych w Polsce. Przy utrzymaniu obecnego poziomu nowych introdukcji wydaje się, że w ciągu najbliższych dziesięcioleci prawidłowo prowadzona gospodarka łowiecka, w połączeniu z naturalnymi czynnikami ograniczającymi liczebność populacji, zapobiegną poważnemu wzrostowi liczebności królików w Polsce. Wśród naturalnych czynników istotnie redukujących liczebność królików można wymienić choroby i presję drapieżników, a przede wszystkim uwarunkowania klimatyczne. Uważa się, że króliki nie są w stanie tworzyć stabilnych populacji na obszarach, na których wieloletnia średnia temperatura stycznia jest niższa niż -3°C (Nowak 1968; Kamieniarz i Kamieniarz 1992), dlatego, wobec stałego ocieplania się klimatu, w dłuższej perspektywie czasowej nie można wykluczyć ekspansji królika w kierunku wschodnim, a liczebność krajowej populacji wzrośnie do poziomu, przy którym szkody wyrządzane przez ten gatunek staną się istotne.

Spośród krajów sąsiadujących z Polską, królik występuje w Niemczech, Czechach, na Słowacji i Ukrainie. Mimo prowadzenia nowych introdukcji, w żadnym z tych krajów nie jest notowana ekspansja tego gatunku ani nie wywołuje on negatywnego wpływu na lokalną przyrodę.

The native range of Wild Rabbit covers the Iberian Peninsula and the north-western part of Africa. It was introduced in Italy and Greece already by the Romans. In the 6^th century it was introduced to France and in the late Middle Ages - in areas further north. While domestic rabbits were known also in Poland around that time, introductions of Wild Rabbit for hunting started only about 1860 in Silesia. By the beginning of the 20^th century the range of this species was fairly continuous, reaching the Vistula River in the east. Generally, over the hundred years after the first introduction, there were several dozens new releases in different areas. Although they are poorly documented, it is known that introductions in the western part of Poland were more successful than those in the east. In the mid 1930s, there were as many as 150,000 Wild Rabbits within Polish boundaries at that time. A very severe winter 1939/1940 started a steady decrease in the population. The process was accelerated by poaching, and in particular, by myxomatosis that decimated the population since the mid 1950s. In 1962-1966, the total numbers were roughly estimated at 15,000-50,000 individuals, of which 2,000-3,000 were hunted each year. The decrease continued over the next two decades, and was particularly significant after the outbreak of RHD virus epidemics in late 1980s. A slow increase is recorded after 2000, which is attributed to many new introductions (about 3,500 individuals each year in 2003-2006). Nevertheless, the total population number is still fairly low, reaching 13,500 individuals in 2006. At present, as throughout the whole period of Wild Rabbit occurrence in Poland, the species is most numerous in the central and western parts of the country, while east of the Vistula River it is rare.

Despite the increasing number of introductions, the pressure from hunting, natural enemies and climate will probably prevent a rapid population growth in near future.