Nacerdes melanura (Linnaeus, 1758)
wierciel nadmorski
Wharf Borer

 introdukcja wczesnohistoryczna, w zasadzie przed rokiem 1800introdukcja/inwazja transoceaniczna, czyli międzykontynentalnaRodzina  Oedemeridae  zalęszczycowate
Rząd  Coleoptera  chrząszcze
Gromada  Insecta   owady
Typ  Arthropoda  stawonogi
 
 
 
 
 
   

powiększ

powiększ

powiększ

   
Locus typicus/Terra typica  

Formalnie Europa; opisany już jako gatunek inwazyjny.

   
Pierwotna ojczyzna gatunku  

Sądząc z wymagań rozwojowych gatunku, mogły nią być oceaniczne wybrzeża międzyzwrotnikowych obszarów (Starego lub Nowego Świata), gdzie występują zadrzewienia i zakrzewienia nadmorskie, okresowo zalewane wodą morską lub stale spryskiwane falami (mangrove - namorzyny lub podobne, np. varzea, idapo w Ameryce Południowej); obecnie znane są już tylko fragmenty tych pierwotnych formacji roślinnych, w wielu krajach objęte ochroną rezerwatową. Ale dotychczas tylko w przypadku wybrzeży Kolumbii stwierdzono tam występowanie N. melanura. Alternatywną możliwość stanowią podmokłe drzewostany typu łęgowego rosnące w słonawych deltach wielkich rzek, zarówno obszaru międzyzwrotnikowego, jak i umiarkowanego.

   
Podstawowe cechy morfologiczne  

Długość ciała 6-14 mm, szerokość odwłoka 2,5-3 mm; ubarwienie rozmaite, przeważają barwy żółte i brunatne (zwłaszcza na przedpleczu i pokrywach) w różnych odcieniach (Kubisz 2006).

   
Biologia, ekologia  

Gatunek słonolubny (halobiont lub halofil, tolerujący zarówno duże, jak i słabe zasolenie). W naszych warunkach klimatycznych, po rójce (o zmroku) w czerwcu lub lipcu, samice składają jaja w szczelinach drewna (najczęściej są to konstrukcje budowli nadmorskich: portowe nadbrzeża, mola, pale mostowe itp.), okresowo zalewanego wodą. Młode larwy żerują w zewnętrznych, namokniętych warstwach drewna, a w miarę wzrastania przechodzą do warstw twardszych, w których wygryzają chodniki, wypełniane następnie trocinkami i ekskrementami. Cykl rozwojowy roczny lub dwuletni. Postaci imaginalne odwiedzają kwiaty roślin zielnych.

   
Okoliczności poprzedzające pojawienie się gatunku w Polsce  

W początkowym, naturalnym okresie ekspansji, mogły mieć znaczenie prądy morskie i dryfujące przy ich pomocy kłody drewna z żerującymi larwami. Ponieważ stwierdzono możliwość rozwoju larw w materiale budulcowym tratw morskich, a także w drewnianych burtach innych obiektów pływających, można przypuszczać, iż prawdopodobnie już w starożytności N. melanura mogła opanować śródziemnomorskie wybrzeża Europy, a w średniowieczu - w miarę rozwoju żeglugi i handlu - także pobrzeża pozostałych części kontynentu; w okresie nowożytnym powstały możliwości jeszcze dalszych introdukcji żeglugowych. W Europie i obszarze śródziemnomorskim zasiedlone są wszystkie wybrzeża (do 62°N; Lundberg 1995); najwięcej danych o europejskich stanowiskach tego gatunku podaje Horion (1956), a z Ameryki Północnej Arnett (1951) i Campbell (1991). Dane z pozostałych kontynentów (Azja wschodnia, Afryka południowa, Australia) rozproszone są w opracowaniach regionalnych (także w raportach instytucji kwarantannowych). Sprawdzone stanowiska w interiorze europejskim odnoszą się głównie do solnisk lub do zawleczeń z przedmiotami drewnianymi (np. łodzie) sprowadzanymi z wybrzeży.

   
Ekspansja/inwazja w Polsce, czas i miejsce  

Podobnie jak w przypadku pozostałych krajów leżących nad akwenami Morza Północnego i Bałtyku - N. melanura mogła pojawić się na wybrzeżu polskim już w średniowieczu, a na pewno w erze nowożytnej. Pierwsze stwierdzenia publikowane pochodzą z połowy XIX wieku (Zebe 1853, Habelmann 1854), a dotyczą stanowisk nadbałtyckich. Późniejsze stanowiska zostały zebrane przez Burakowskiego i in. (1986), a następnie skontrolowane i krytycznie omówione przez Kubisza (2006).

   
Występowanie na terenach chronionych  

Brak informacji.

   
Wpływ na ekosystemy i gatunki rodzime  

Nie badano.

   
Szkodliwość, profilaktyka i zwalczanie  

Największe szkody N. melanura może powodować w małych, drewnianych jednostkach pływających (prymitywne łodzie rybackie), a także w drewnianych konstrukcjach nadbrzeży portowych (mola) i falochronów. Najbardziej pewną metodą jest profilaktyczne impregnowanie budulca odpowiednimi preparatami przed użyciem go do budowy. Późniejsze zwalczanie larw w materiale drewnianym jest nieskuteczne, raczej należy wymienić zasiedlone części konstrukcji.

   
Prognoza  

W przyszłości nie można wykluczyć stopniowego przystosowywania się N. melanura do zasiedlania obiektów nadwodnych w interiorze (dolne biegi rzek, jeziora w pasie przymorskim), jeśli rodzime gatunki konkurencyjne okażą się słabsze w tej konfrontacji.

   
Literatura  
  • Arnett R.H.1951. A revision of the Nearctic Oedemeridae (Coleoptera). American Midland Naturalist 45: 257-391.
  • Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J.1986. Chrząszcze Coleoptera - Cucujoidea, cz. 3, Katalog fauny Polski, Warszawa XXIII, 14: 1-309 + 1 mp. nlb.
  • Campbell J.M. 1991. Family Oedemeridae (False blister beetles). In: Y. Bousquet (ed.) Checklist of the beetles of Canada and Alaska. Research Branch, Agriculture Canada, Ottawa: 1-430.
  • Habelmann P. 1854. Eine neue Art. Der Käfergattung Teredus Dej. Entomologische Zeitung, Stettin, 15: 27-29.
  • Horion A. 1956. Faunistik der mitteleuropäischen Käfer. Bd. V. Heteromera.
  • Entomologische Arbeiten der Museum Frey München, Tutzing, Sonderband: XIV + 1-268, 329-336.
  • Kubisz D. 2006. Oedemeridae i Scraptidae Polski (Coleoptera, Tenebrionoidea). Monografie faunistyczne. Tom 24. Wydawnictwa Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN: 1-165.
  • Lundberg S. 1995. Catalogus Coleopterorum Sueciae. Naturhistoriska Riksmuseet, Entomologiska Föreningen: 1-218.
  • Zebe G. 1853. Synopsis der bisher in Deutschland aufgefundenen Coleoptera. Entomologische Zeitung, Stettin, 14: 33-40, 65-80, 113-120, 141-156, 173-182.
   
Streszczenie  

Wharf Borer Nacerdes melanura (L.) was described from Europe, but already as an invader. It is a halophilous species whose larval development is connected with woody constructions permanently or periodically submerged in sea water (quays, foot-bridges/platforms, breakwaters). These constructions, as artefacts, were built in Europe already in antiquity, but no earlier than 3000 years ago. Their natural equivalents are mangrove, varzea, idapo thickets, whose remaining small fragments, protected now in nature reserves, occur along tropical shores. Alternative habitats may be riverine forests which once grew in the brackish deltas of large rivers, also in the temperate zone. Like in other countries of the North and Baltic seas basins Nacerdes melanura may have occurred para-sinantropically on the Polish coast as early as in the Meadieval times. However, the first dated record of this species came from the earlier part of the 19th century. In the climatic conditions of Poland swarming takes place at the beginning of summer; next, females lay eggs in the crevices of wood forming the construction. Young larvae feed in outer, soaked wood layers; as the larvae grow, they move to harder layers. Imagines are good flyers; they visit flowering herbaceous plants in seaside plant communities. The range of Nacerdes melanura is now stable and determined as cosmopolitan.

   
Opracowanie  Jerzy Pawłowski
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2008-2014