Dasineura gleditchiae (Osten Sacken, 1866)
pryszczarek iglicznia
Honeylocust Pod Gall Midge

 introdukcja bieżąca, ostatnie ćwierćwieczeintrodukcja/inwazja transoceaniczna, czyli międzykontynentalnaRodzina  Cecidomyiidae  pryszczarkowate
Rząd  Diptera  muchówki
Gromada  Insecta   owady
Typ  Arthropoda  stawonogi
 
 
 
 
 
   

powiększ

powiększ

powiększ

   
Locus typicus/Terra typica  

Środkowa i wschodnia część Ameryki Północnej.

   
Pierwotna ojczyzna gatunku  

Drobna muchówka o czarno-szarym ubarwieniu. Długość ciała samców wynosi 1,8-2,1 mm, samice są nieco większe (2,2-2,5 mm).

   
Podstawowe cechy morfologiczne  

Drobna muchówka o czarno-szarym ubarwieniu. Długość ciała samców wynosi 1,8-2,1 mm, samice są nieco większe (2,2-2,5 mm).

   
Biologia, ekologia  

Rośliną żywicielską tego pryszczarka jest glediczja (= iglicznia) trójciernista Gleditsia triacanthos L. Jest to drzewo z rodziny motylkowatych (Papilionaceae) występujące w areale naturalnym w środkowej i wschodniej części Ameryki Północnej. Ze względu na walory ozdobne roślina ta została wprowadzona do wielu miast europejskich na początku XVIII wieku. W klimatycznych warunkach środkowoeuropejskich w sezonie wegetacyjnym (od kwietnia do listopada) rozwija się kilka generacji pryszczarka. Rozwój jednego pokolenia przebiega w ciągu 17-25 dni (maksymalnie 43 dni), dlatego na tym samym terenie można obserwować równoczesne występowanie wszystkich faz rozwojowych tej muchówki. Larwy ostatniego pokolenia zimują w opadłych liściach, w kokonach wewnątrz wyrośli (galasów), w których żerowały, najczęściej po 2-3 larwy wewnątrz jednego galasu. Tam też przepoczwarczają się, a na początku kwietnia wylatują osobniki dorosłe, najpierw samce. Po kopulacji samice składają jaja na przylistkach lub młodych liściach, w dużych skupieniach (nawet do kilkuset jaj na jednym liściu). Larwy po wylęgu żerują na rozwijających się liściach, a ich żer powoduje powstawanie strąkopodobnego galasu (brzegi blaszki liściowej grubieją i zawijają się ku górze). Przepoczwarczenie odbywa się w miejscu żerowania, a bobówki rozmieszczone są na obrzeżach galasów i wystają z nich nawet do połowy, co ułatwia wylot imagines (Łabanowski i Soika 1997, Flint i in. 1998).

   
Okoliczności poprzedzające pojawienie się gatunku w Polsce  

Pierwsze stwierdzenie pryszczarka igliczniaka w Europie miało miejsce w Holandii w 1976 roku. Następnie - z holenderskich przedsiębiorstw ogrodniczych produkujących sadzonki igliczni - pryszczarek zawlekany był do innych krajów importujących ten materiał i stwierdzany kolejno w północnych Włoszech (1980 - Doris i in. 1993), a kilkanaście lat później w Anglii (Devon, Kornwalia) i Szwajcarii (Fischer i Pivot 1992) oraz w Serbii (1993 - Simova-Tosić i Skuhravá 1995) i na Węgrzech (Ripka 1996).

   
Ekspansja/inwazja w Polsce, czas i miejsce  

W drugiej połowie lat 90. (1996) pryszczarka igliczniaka po raz pierwszy stwierdzono w Polsce na sadzonkach importowanych z Holandii (Łabanowski i Soika 1997). W następnych latach znaleziono go też na Słowacji (Hrubik 1999) i w Czechach (Skuhravá 2004)

   
Występowanie na terenach chronionych  

Brak informacji.

   
Szkodliwość, profilaktyka i zwalczanie  

Notowane szkody to przede wszystkim deformacja liści i wykształcanie się galasów, co obniża walory dekoracyjne glediczji, jednakże tylko w niewielkim stopniu i wyłącznie w młodych, niskich drzewach, gdyż starsze są wysokie (rosną nawet do 45 m) i tak drobne wady nie są z daleka zauważalne. Z tego też powodu nie prowadzi się akcji zwalczania pryszczarka. Jednak w niektórych krajach, np. we Włoszech, rozważano metody walki biologicznej przez wykorzystanie wrogów naturalnych pryszczarka do ograniczenia jego liczebności (del Bene i Landi 1993).

   
Prognoza  

Dotychczasowe stwierdzenia pryszczarka igliczniaka w Europie wiązane były na ogół z konkretnymi introdukcjami wraz z materiałem sadzeniowym. Brak dotychczas pewnych obserwacji o samorzutnym przemieszczaniu się części populacji na starsze egzemplarze glediczji. Zresztą ten gatunek drzewa nigdy nie był wysadzany w skupieniach większych niż kilkanaście egzemplarzy, w parkach lub wzdłuż niektórych ulic. Jednak fakt, że w ostatnich latach omawiany pryszczarek notowany był w coraz bardziej odległych od Holandii obszarach kontynentu: w Hiszpanii (Soria Cabrera i in. 1998), Turcji (Bayram i in. 2005) i Gruzji (w 2004 r. - Buhr http 2006), być może świadczy o przenoszeniu się przynajmniej niektórych osobników na większe odległości. W tej sytuacji można by spodziewać się pojawienia się kolejnych ognisk inwazyjnych, np. na Litwie i na Ukrainie.

   
Literatura  
  • Bayram S., Skuhrava M., Çobanoglu S. 2005. Cystiphora sonchi(Vallot, 1827) and Dasineura gleditchiae (Osten Sacken, 1866) (Diptera, Cecidomyiidae) two new records from Turkey. Türk. Entomol. Derg. 29 (4): 257-265.
  • del Bene G., Landi S. 1993. Natural enemies of Dasineura gleditchiae (Osten Sacken, 1866) (Diptera, Cecidomyiidae) in Italy. Redia 76 (1): 1-16.
  • Buhr H.J. 2006. Fotogalerie. Pflanzengallen (Zoo- und Phytocecidien). http://www.pflanzengallen.de
  • Doris E., Umeh N., Joshi R.C. 1993. Aspects of the Dasineura gleditchiae (O.S.) (Diptera, Cecidomyiidae) in Italy. Redia 76: 1-16.
  • Fischer S., Pivot D. 1992. Apparition en Suisse de la cécidomyie Dasineura gleditchiae O.S. (Diptera, Cecidomyiidae) ravageur de feviér commun Gleditsia triacanthos L. Revue suisse de viticulture, arboriculture et horticulture 24 (4): 203-204.
  • Flint M.L., Murphy B.C., Parrella M.P., Thompson P.B. 1998. Life history and description of Dasineura gleditchiae (Osten Sacken) in California. Pan-Pacific entomologist 74 (2): 85-98.
  • Hrubik P. 1999. Prvý nalez bylomora (Diptera, Cecidomyiidae) na Slovensku. Entomofauna Carpathica 11: 6-8.
  • Łabanowski G. Soika G. 1997. Pryszczarek igliczniak - nowy szkodnik w warunkach Polski. Ochrona Roślin 11: 4-5.
  • Ripka G. 1996. A Dasineura gleditchiae (Osten Sacken) (Diptera, Cecidomyiidae) kártéle tövises lepényfan. Növényvédelem 32 (10): 529-532.
  • Simova-Tosić D., Skuhravá M. 1995. The occurrence and biology of Dasineura gleditchiae (Diptera, Cecidomyiidae) in Serbia. Acta Societatis Zoologicae Bohemicae 59: 121-126.
  • Skuhravá M. 2004. Faunistic records from the Czech and Slovak Republics: Diptera, Cecidomyiidaei. Dipterologica bohemoslovaca vol. 11. Folia Faculatis Scientiarum Naturalium Universitatis Masarykianae Brunensis. Biologia 109: 324-331.
  • Soria Cabrera S., Vinuela Sandoval E., Estal P. 1998. Nota de la presencia en Espana de Dasineura gleditchiae(Osten Sacken), sobre acacia de tres espinas. Boletin de sanidad vegetal. Plagas 24 (2): 225-230.
   
Streszczenie  

Honeylocust Pod Gall Midge Dasineura gleditchiae (Ost.Sack.) originates from the eastern part of North America (within the borders of the USA and Canada) where it is a monophage of Gleditsia triacanthos L.; larvae feed on leaves of this tree. Honeylocust Pod Gall Midge has been unintentionally introduced to Europe with seedlings imported by Dutch horticultural enterprises and for the first time its presence was noted in 1976. From the Netherlands this midge was transported with seedlings of Gleditsia triacanthos to other European countries in the last decade of the 20th century. It was earliest found in Great Britain (1992) and on the Balkans and next, in Poland (1996) and Spain (1997). In the first decade of the present century it was reported from Western Asia: from Turkish Anatolia and Caucasian countries. Directly from America this species was also introduced to Far East. In the nearest future one should expect that Honeylocust Pod Gall Midge will appear also in Eastern Europe (e.g. Lithuania, Ukraine) and wherever Gleditsia triacanthos has been introduced as an ornamental tree.

   
Opracowanie  Jerzy Pawłowski
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2008-2014