Ahasverus advena (Waltl, 1834)
tułacz przybysz

 introdukcja historyczna, w zasadzie po roku 1800introdukcja/inwazja transoceaniczna, czyli międzykontynentalnaRodzina  Silvanidae  zgniotkowate
Rząd  Coleoptera  chrząszcze
Gromada  Insecta   owady
Typ  Arthropoda  stawonogi
 
 
 
 
 
   

powiększ

powiększ

   
Pierwotna ojczyzna gatunku  

Prawdopodobnie amerykański obszar międzyzwrotnikowy.

   
Podstawowe cechy morfologiczne  

Bardzo drobny chrząszcz długości 1,5-2,0 mm, brązowoczarny lub żółtawy, delikatnie owłosiony, lekko połyskujący. Głowa w zarysie trójkątna, w tylnej części wypukła i wsunięta pod przedplecze. Czułki 11-członowe z wyraźną buławką. Przedplecze szersze od długości, wypukłe, słabo punktowane. Cechą charakterystyczną dla gatunku są przednie kąty przedplecza - wyciągnięte do przodu i szeroko zaokrąglone. Pokrywy o owalnym kształcie, słabo punktowanej powierzchni, pokryte białymi włoskami. Spód ciała i nogi ciemniejsze niż grzbietowa część ciała (Karnkowski 1990, Nawrot 2001).

   
Biologia, ekologia  

A. advena jest obecnie gatunkiem kosmopolitycznym, jednak najchętniej i najliczniej występuje w krajach o ciepłym, wilgotnym klimacie, co wskazuje na jego pochodzenie z obszarów monsunowych. Chrząszcze rozwijają się w magazynach przez cały rok - długość życia dorosłego owada wynosi przeciętnie 300 dni. Są bardzo ruchliwe, jednak nie latają. Żywią się głównie pleśniami i gnijącymi resztkami roślinnymi, lecz także pokarmem białkowym - zdarzają się przypadki kanibalizmu: chrząszcze zjadają jaja lub larwy czy poczwarki swego gatunku. Samica składa jaja pojedynczo na produkty - średnio 9 sztuk dziennie. Larwy rozpoczynają żerowanie bezpośrednio po wylęgu, preferując produkty stare i spleśniałe. Po 1-2 tygodniach rozwoju następuje przepoczwarczenie. Warunkiem rozwoju gatunku jest co najmniej 60% wilgotność względna powietrza (Karnkowski 1990). A. advena rozwija się w przechowalniach na różnych produktach organicznych: na ziarnie zbóż, nasionach roślin oleistych, koprze, ziarnie kakaowym, orzechach ziemnych, otrębach, ziołach, przyprawach, porażając głównie produkty wilgotne i pleśniejące. Gatunek ten notowany był również w warunkach naturalnych, pod korą drzew i na gnijących produktach roślinnych.

   
Okoliczności poprzedzające pojawienie się gatunku w Polsce  

Gatunek rozprzestrzeniony został na całym świecie w efekcie rozwoju eksportu produktów pochodzenia roślinnego i nadal dokonuje powolnej ekspansji. W połowie XX wieku w Europie dochodził na północy do 64°N (Lindroth 1960), a pod koniec ubiegłego stulecia notowany był już w pobliżu koła polarnego, tj. przekroczył 66°N (Lundberg 1995).

   
Ekspansja/inwazja w Polsce, czas i miejsce  

Na Pomorzu i na Śląsku znany był od połowy XIX w. (pierwsze stwierdzenie: Puck - Lentz 1857). Do Polski przywożony niejednokrotnie z importowanym zbożem, z koprą, w suszonych owocach i ziarnie kakaowym, w XX w. w transportach pochodzących z różnych obszarów, np. ze Stanów Zjednoczonych i Chin (Leska 1962) oraz z Nigerii i Wybrzeża Kości Słoniowej (Karnkowski 1990).

   
Występowanie na terenach chronionych  

Stwierdzony w otulinie Babiogórskiego Parku Narodowego, w drwalni na wysokości 700 m n.p.m. (Pawłowski 1968).

   
Wpływ na ekosystemy i gatunki rodzime  

Nie badano.

   
Szkodliwość, profilaktyka i zwalczanie  

Na kontynencie amerykańskim A. advena ma największe znaczenie gospodarcze (głównie w przechowalniach kukurydzy). W Polsce jego szkodliwość jest nieznaczna - stanowi zanieczyszczenie towarów spożywczych w magazynach. Liczebność gatunku i jego znaczenie wzrasta w magazynach ogrzewanych zimą. Dokładna kontrola wszystkich produktów z importu oraz utrzymywanie czystości i higieny w magazynach to najważniejsze sposoby zapobiegania lokalnej ekspansji. W przypadku jego pojawienia się, najprostszym sposobem zwalczania jest przesuszenie produktu i zlikwidowanie pleśni. Stosuje się również gazowanie produktów za pomocą bromku metylu lub tlenku etylu.

   
Prognoza  

Przez ponad półtora wieku gatunek zaaklimatyzował się w Europie i należy go traktować jako stały składnik naszej fauny; poza synantropijnymi stanowiskami występuje także w wielu naturalnych mikrobiotopach.

   
Literatura  
  • Karnkowski W. 1990. Ahasverus advena Waltl - mało znany szkodnik magazynowy. Ochrona Roślin 10: 12-13.
  • Lentz F.L. 1857. Neues verzeichniss der Preussischen Käfer. Königsberg: 1-170.
  • Leska H. 1962. Chrząszcze zawleczone ze zbożem importowanym statkami do portu Gdańsk w latach 1956-1958. Polskie Pismo Entomologiczne, ser. B, 27-28: 223-231.
  • Lindroth C.H. (ed.) 1960. Catalogus coleopterorum Fennoscandiae et Daniae. Entomologiska Sällskapet i Lund: 1-478. + mp. nlb.
  • Lundberg S. 1995. Catalogus Coleopterorum Sueciae. Naturhistoriska Riksmuseet, Entomologiska Föreningen: 1-218.
  • Nawrot J. 2001. Owady - szkodniki magazynowe. Wydawnictwo Themar sp. z o.o.: 1-149.
  • Pawłowski J. 1968. Nowe dla Babiej Góry gatunki chrząszczy (Coleoptera). III. Fragmenta Faunistica 14 (10): 209-229.
   
Streszczenie  

Ahasverus advena (Waltl) originates probably from tropical areas of America or monsoon areas of Asia. It is now considered a cosmopolitan species. In Europe it has been known for a long time from many countries (in Poland and Silesia since the mid 19th century). It is a saprophagous species, and sometimes even a predator. In European stores its larvae show a preference for wet and mouldy products of plant origin (grains of cereals and cocoa, seeds of oleiferous plants, peanuts, bran, seasoning herbs etc.). Beetles often feed on remnants of animal origin but sometimes are cannibals feeding on eggs, larvae and pupae of their own species. Beetles are very active but considered unable to fly, which reduce the possibility of quick expansion. Nevertheless they are often found outside closed rooms, in semi-natural habitats, under the bark of trees and in rotting plants.

   
Opracowanie  Jolanta Kałmuk i Jerzy Pawłowski
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2008-2014