Phyllonorycter robiniella (Clemens, 1859)
szrotówek robiniaczek

 introdukcja bieżąca, ostatnie ćwierćwieczeintrodukcja/inwazja transoceaniczna, czyli międzykontynentalnaRodzina  Gracillariidae  kibitnikowate
Rząd  Lepidoptera  motyle
Gromada  Insecta   owady
Typ  Arthropoda  stawonogi
 
 
 
 
 
   

powiększ

powiększ

powiększ

   
Pierwotna ojczyzna gatunku  

Ameryka Północna

   
Podstawowe cechy morfologiczne  

Drobny motyl o rozpiętości skrzydeł 5-7 mm; ubarwienie: na szarym tle skrzydeł występują brunatne przepaski.

   
Biologia, ekologia  

Monofag grochodrzewu (robinii akacjowej - Robinia pseudoacacia L.), drzewa sprowadzonego do Europy w XVII w. W Polsce o większym znaczeniu tylko jako drzewo ozdobne parkowe, bez znaczenia w leśnictwie. Biologię i bionomię populacji europejskich opracowała Šefrová (2002). W sezonie szrotówek robiniaczek wyprowadza 2 do 3 pokoleń. Larwy powodują nieregularne białe pęcherzykowate miny od spodniej strony liścia. W pojedynczym liściu może żerować kilka larw. Pełny rozwój trwa 5-11 tygodni. Larwa przechodzi 5 stadiów rozwoju. Przepoczwarczenie następuje w owalnych kokonach wykonanych z białej przędzy. Zimuje jako postać doskonała. Pierwsze zimujące motyle pojawiają się wczesna wiosną, jaja składają na spodniej stronie liścia. Motyle 2 generacji pojawiają się w czerwcu, następnej w sierpniu. Przy licznym występowaniu i sprzyjających warunkach pogodowych może dochodzić we wrześniu do pełnej defoliacji drzew.

   
Okoliczności poprzedzające pojawienie się gatunku w Polsce  

Występuje w zadrzewieniach robinii akacjowej (Robinia pseudoacacia L.) w Ameryce Północnej. Introdukowany do Europy prawdopodobnie z sadzonkami robinii w 1983 r. Po raz pierwszy wykazany z Bazylei w Szwajcarii (Whitebread 1990), a następnie stwierdzony w Austrii (Hellrigl 1998), na Węgrzech (Szabóki i Csóka 1997, Csóka 2001) i w innych krajach (Deschka 1995, Buszko i in. 2000, Šefrová 2002, Soika i Łobanowski 2002).

   
Ekspansja/inwazja w Polsce, czas i miejsce  

W Polsce stwierdzony po raz pierwszy w 1999 roku na Śląsku (w okolicach Katowic, Opola i Wrocławia; Buszko i Nowacki 2000), a obecnie występuje w całej południowej i środkowej Polsce [informacja z bazy danych J. Buszki].

   
Występowanie na terenach chronionych  

W 2001 r. stwierdzony był w parkach krajobrazowych: Spalskim i Chęcińsko-Kieleckim [informacja z bazy danych J. Buszki].

   
Szkodliwość, profilaktyka i zwalczanie  

W Polsce obecnie bez większego znaczenia gospodarczego. W roku 2003 jego masowy pojaw na południu spowodował wystąpienie licznych min i przedwczesny opad liści, lecz w latach następnych populacja została zredukowana przez rodzime gatunki parazytoidów (Wojciechowicz-Żytko i Jankowska 2004). Natomiast na Węgrzech, gdzie robinia stanowi 20% drzewostanów i jest cennym surowcem drzewnym, gatunek ten może stać się poważnym szkodnikiem leśnym i być może tam będą niezbędne odpowiednie zabiegi ochronne (Csóka 2001).

   
Prognoza  

Ekspansja Ph. robiniella w naszym kraju rozszerzać się będzie w kierunku północnym. Prawdopodobnie w najbliższych latach gatunek ten pojawi się też w krajach ościennych poza naszą wschodnią granicą od Ukrainy po Litwę, skąd - być może - przejdzie na Łotwę i do Estonii.

   
Literatura  
  • Buszko J., Nowacki J. 2000. The Lepidoptera of Poland. A distributional checklist. Polish Entomological Monographs 1: 1-178.
  • Buszko J., Šefrová H., Laštůvka Z. 2000. Invasive species of Lithocolletinae in Europe and their spreading (Gracillariidae). XII European Congress of Lepidopterology SEL, Programme and Abstracts, Białowieża (Poland): 1-91.
  • Csóka G. 2001. Recent invasion of five species of leafmining Lepidoptera in Hungary. Proceedings: Integrated management and dynamics of forest defoliating insects, 1999 August 15-19: 31-36.
  • Deschka G. 1995. Schmetterlinge als Einwanderer. Stapfia 37, zugleich Kataloge des OO. Landesmuseum N.F. 84: 77-128.
  • Hellrigl K. 1998. Zum Auftreten der Robinien-Miniermotte, Phyllonorycter robiniella (Clem.) und der Roßkastanien-Miniermotte, Cameraria ohridella Desch. & Dim. (Lep., Gracilariidae) in Südtirol. Anz. Schädlingskde Pflanzenschutz Umweltschutz, 71: 65-68.
  • Šefrová H. 2002. Phyllonorycter robiniella (Clemens, 1859) - egg, larva, bionomics and its spread in Europe (Lepidoptera, Gracillaridae ). Acta Universitatis Agriculturae Et Silviculturae Mendelianae Brunensis, Brno 50, 3: 7-12
  • Soika G., Łabanowski G., 2002. Minowce z rodziny kibitnikowatych (Lepidoptera, Gracillariidae) - szkodniki drzew i krzewów. Zeszyty Naukowe AR w Krakowie 387, 82: 321-325.
  • Szabóki Cs., Csóka G., 1997. Phyllonorycter robiniella Clemens, 1859, new species of leafminers in Hungary. Növényvédelem (Plant Protection), 33 (11): 569-571.
  • Whitebread S.E., 1990. Phyllonorycter robiniella (Clemens, 1859) in Europe (Lepidoptera, Gracillariidae). Nota lepidopterologica, 12: 344-353.
  • Wojciechowicz-Żytko E., Jankowska B. 2004. The occurrence and harmfulness of Phyllonorycter robiniella (Clem.), a new leafminer of Robinia pseudoacacia L. trees. Electronic Journal of Polish agricultural Universities. Vol. 7 ser. Horticulture: .
   
Streszczenie  

Phyllonorycter robiniella (Clemens, 1859) is a small moth originating from North America where it occurs on Robinia pseudoacacia L. It was introduced to Europe, probably with imported seedlings of robinia, in 1983. For the first time it was found in Basel in Switzerland, next in Austria and Hungary. It occurs now almost throughout Europe. In one season Phyllonorycter robiniella produces 2-3 generations. Larvae cause irregular white bladdery mines on the bottom parts of leaves. The species overwinters at the stage of imago. The first overwintered individuals emerge in early spring; the second generation appears in June, and the next one in August. When it occurs numerously and weather conditions are favorable, in September it may come to the complete defoliation of trees. In Poland it was first found in Silesia (in the environs of Katowice, Opole and Wrocław) in 1999, and now it occurs in the whole of southern and central Poland. In our country the species is of no greater economic importance. In 2003 its outbreak in the south caused numerous mines and premature falling of leaves but in the following years the population was reduced by native parasitoid species.

   
Opracowanie  Mieczysław Kosibowicz
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2008-2014