Oxychilus translucidus (Mortillet, 1854)
szklarka przejrzysta

 introdukcja historyczna, w zasadzie po roku 1800introdukcja/inwazja regionalnaRodzina  Zonitidae  szklarkowate
Rząd  Stylommatophora  trzonkooczne
Gromada  Gastropoda  ślimaki
Typ  Mollusca  mięczaki
 
 
 
 
 
   

powiększ

powiększ

   
Locus typicus/Terra typica  

Trabzon, Turcja; a dla Oxychilus komarowi - teren między Suchumi i Poti, Gruzja.

   
Pierwotna ojczyzna gatunku  

Pochodzenie tego gatunku nie jest jasne (endemit zachodniokaukaski?). Żyje synantropijnie na większości stanowisk podawanych z Azji Mniejszej (płn.-wsch. Turcja, płn. Iran) i z zachodniego Zakaukazia.

   
Podstawowe cechy morfologiczne  

Szerokość muszli 7-7,5 mm, wyjątkowo do 8,8 mm, wysokość 3,2-3,5 mm, liczba skrętów 4¾-5. Skręty przyrastają szybko, regularnie, od góry są spłaszczone, od dołu zazwyczaj nieco bardziej wysklepione. Ostatni skręt w przekroju jest półkolisty, ujście silnie spłaszczone. Dołek osiowy wąski, nie wszystkie skręty są w nim widoczne. Muszla od góry jest żółtawo-rogowa, od spodu jaśniejsza, biaława. Powierzchnia muszli jest gładka i błyszcząca, z słabo widocznymi prążkami przyrostu, bez śladu mikrorzeźby spiralnej.

Muszla Oxychilus translucidus podobna jest nieco do muszli O. alliarius (Miller, 1822), ale jest trochę większa i zwykle ciemniejsza oraz ma węższy dołek osiowy.

   
Biologia, ekologia  

Oxychilus translucidus jest gatunkiem wybitnie synantropijnym, również na terenie, z którego prawdopodobnie pochodzi. Występuje w szklarniach, parkach i ogrodach, gdzie żyje pod kamieniami, liśćmi oraz gnijącymi kłodami. Dokładne wymagania tego gatunku oraz biologia nie są znane.

   
Okoliczności poprzedzające pojawienie się gatunku w Polsce  

Zawleczony do europejskiej części Turcji (parki w Izmirze i Istambule), Bułgarii, na Węgry i do Polski. Mienis (1980) podaje go też z Izraela, a ostatnio został stwierdzony również w Kazachstanie i Tadżykistanie (Riedel 1998). Część stanowisk tego gatunku podawana była pod synonimiczną nazwą Oxychilus (Ortizius) komarowi, który to gatunek został opisany z czarnomorskiego wybrzeża Gruzji (Riedel 1966, 1969, 1970).

Najstarsze jego stanowisko w Europie, w Plovdiv, wykazano na podstawie muzealnych okazów pochodzących z 1927 roku, a zaraz potem, w 1929 roku, został znaleziony w Polsce (Riedel 1964). Kolejne znaleziska pochodzą z ogrodu botanicznego w Suchumi (Abchazja) i z ogrodu w Kutaisi (Gruzja) (Riedel 1964), z Soczi, Batumi i z okolic Suchumi (Riedel 1966), z ogrodów i parków Sofii i Plovdiv (Damjanov i Likharev 1975) oraz z Warny (Riedel 1979). W Gruzji znaleziony został również w środowisku zbliżonym do naturalnego, a mianowicie w lesie liściastym na obrzeżach Soczi, rosnącym w pobliżu zabudowań. Podawane jest też jedno stanowisko tego gatunku z zachodniego Iranu (Biggs 1962), jednak jego występowanie tam budzi wątpliwości (Riedel 1995). Na Węgrzech znany jest z dwu stanowisk: z ogrodu botanicznego w Budapeszcie oraz z arboretum w Vácrátót (Pintér i Podani 1979; Pintér i Suara 2004). Aktualny wykaz stanowisk w Turcji podaje Schütt (2001).

   
Ekspansja/inwazja w Polsce, czas i miejsce  

Po raz pierwszy stwierdzony w Polsce w 1929 roku przez Urbańskiego (1937) ze szklarni ogrodu botanicznego w Warszawie. Jednak został błędnie oznaczony jako Oxychilus alliarius (Mill.). Następnie Jankowski (1938) podał go z Ogrodu Frascati w Warszawie również pod błędną nazwą Oxychilus helveticus (Blum), a później Riedel (1988) z "kilku szklarni warszawskich". Ostatnio znaleziony został w cieplarni we Wrocławiu (Wiktor 2004). Jego występowanie w Polsce związane jest najprawdopodobniej z importem roślin.

   
Występowanie na terenach chronionych  

Brak danych.

   
Wpływ na ekosystemy i gatunki rodzime  

Ślimak ten występuje w Polsce tylko w szklarniach, toteż nie oddziałuje na lokalne biocenozy. Czasem w sztucznych warunkach występuje bardzo licznie, nawet masowo, jednak brak doniesień o spowodowanych szkodach.

   
Prognoza  

Możliwy do rozwleczenia na teren innych ogrodów wraz z intensywną hodowlą roślin ozdobnych.

   
Literatura  
  • Biggs H.E.J. 1962. Mollusca of the Iranian Plateau - II. Journal of Conchology 25: 64-72.
  • Damjanov S., Likharev I. 1975. Fauna Bulgarica 4. Gastropoda terrestria. Academiae Scientiarum Bulgaricae, Sofia: 1-425.
  • Jankowski A. 1938. Mięczaki Warszawy (Uzupełnienie). Sprawozdania Komisji Fizjograficznej 71: 83-86.
  • Mienis H.K. 1980. Oxychilus (Ortizius) translucidus (Mortillet, 1854) also in Israel. Soosiana 8: 33-34.
  • Pintér L., Podani J. 1979. Oxychilus (Ortizius) translucidus (Mortillet, 1854) Magyarországon (Gastropoda: Zonitidae). Soosiana 7: 95-96.
  • Pintér L., Suara R. 2004. Magyarországi Puhatestűek Katalógusa hazai malakológusok gyűjtései alapjan [Catalogue of Hungarian Molusca]. Magyar Természettudományi Muzéum, Budapest: 1-547.
  • Riedel A. 1964. Kaukaski ślimak Oxychilus (Ortizius) komarowi (O. Bttg.) w Polsce i w Bułgarii (Gastropoda, Zonitidae). Fragmenta Faunistica 11 (6): 75-82.
  • Riedel A. 1966. Zonitidae (excl. Daudebardiinae) der Kaukasusländer (Gastropoda). Annales Zoologici 24 (1): 1-303.
  • Riedel A. 1969. Die Ägäis - und die Verbreitung der Zonitidae (Gastropoda) in den östlichen Mittelmeerländern. Annales Zoologici 27 (2): 29-51.
  • Riedel A.1970. Zonitidae (Gastropoda, Pulmonata) Gesammelt von der Niederländischen Biologischen Expedition in die Türkei in 1959. Zoologische Mededelingen 45 (3): 25-42.
  • Riedel A.1979. Materialen zur Kenntnis der paläarktischen Zonitidae (Gastropoda). XII-XIV. Fragmenta Faunistica 25 (9): 115-125.
  • Riedel A. 1995. Zonitidae sensu lato (Gastropoda, Stylommatophora) der Türkei. Übersicht der Arten. Fragmenta Faunistica 38 (1): 1-86.
  • Riedel A. 1998. Genera Zonitidarum - Addenda et corrigenda. PAN-MiIZ, Warszawa: 1-91.
  • Schütt H. 2001. Die türkischen Landschnecken 1758-2000. Acta Biologica Bendrodis, Supplementband 4: 1-548.
  • Urbański J. 1937. Bemerkenswerte Weichtierfunde aus Polen. Fragmenta Faunistica 3: 11-20.
  • Wiktor A. 2004. Ślimaki lądowe Polski. Wyd. Mantis, Olsztyn: 1-302.
   
Streszczenie  

It is difficult to establish the origin of Oxychilus translucidus (Mortillet, 1854) because this species lives synanthropically in most of its localities reported from Asia Minor and western Transcaucasia (western Caucasian endemic?). It was introduced into Europe in the 1920s. In Poland its first locality was found in a hothouse in the Warsaw botanical garden in 1929. The species was introduced to other gardens in Warsaw with ornamental plants and recently it has been found also in a hothouse in the Wrocław Botanical Garden. On the southern side of the Carpathians it is observed in open habitats, e.g. in a botanical garden and arboretum in Hungary. The snail lives under stones, leaves and rotting logs. Sometimes it occurs in masses but no damage caused by this snail has so far been noted.

   
Opracowanie  Ewa Stworzewicz
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2008-2014