Cercyon laminatus Sharp, 1873
wagisz japoński

 introdukcja bieżąca, ostatnie ćwierćwieczeRodzina  Hydrophilidae  kałużnicowate
Rząd  Coleoptera  chrząszcze
Gromada  Insecta   owady
Typ  Arthropoda  stawonogi
 
 
 
 
 
   

powiększ

powiększ

powiększ

   
Locus typicus/Terra typica  

Japonia.

   
Pierwotna ojczyzna gatunku  

Wyspy Japońskie, skąd go opisał Sharp (1873) - lecz, być może, cały region mandżurski Dalekiego Wschodu.

   
Podstawowe cechy morfologiczne  

Chrząszcz o długości 3-4 mm; głowa czarna, przedplecze i pokrywy żółtawe, narządy gębowe jasne; rzędy na pokrywach silnie zaznaczone, międzyrzędy wypukłe (Vogt 1971).

   
Biologia, ekologia  

Chrząszcze żyją na pobrzeżach potoków i rzek oraz w strefie rozprysku wody na wybrzeżach morskich; były poławiane w napływkach i detrytusie, a nawet w kompoście. Inne wymagania życiowe nie są znane. W zakresie lokomocji wiadomo, iż dokonują przelotów nocnych, o czym świadczą pozytywne wyniki odłowów ad lucem w Polsce.

   
Okoliczności poprzedzające pojawienie się gatunku w Polsce  

Gatunek znany do połowy XX wieku tylko z Japonii - w 1957 r. został zaobserwowany w Niemczech (zawleczony być może drogą morską z towarami z Japonii lub transportem kolejowym linią transsyberyjską. Ze względu na dość podobne wymagania ekologiczne jak u Cryptopleurum subtile oraz takie samo pochodzenie z Dalekiego Wschodu i pierwsze niemieckie notowania w Europie - istnieje dość duże prawdopodobieństwo równoczesnego zawleczenia do Europy obu gatunków w pierwszej pentadzie powojennej, zapewne z wykorzystaniem transportów towarowych transsyberyjskiej linii kolejowej, np. do sowieckich baz wojskowych w b. NRD. W następnych latach wykazywany był z Danii, płd. Szwecji, Finlandii, Estonii, Litwy (Burakowski i in. 2000).

   
Ekspansja/inwazja w Polsce, czas i miejsce  

Najwcześniejsze obserwacje datowane są na 1984 r. (Dąbrowa k. Kłaja; Kubisz i Szwałko 1991b) i 1985-86 (Puszcza Knyszyńska; Kubisz i Szwałko 1991a); informacje o pozostałych stanowiskach publikowane były także w 1991 r. przez tychże autorów, a także przez Borowca i Kanię - z wyjątkiem stanowiska w Pieninach (Sromowce-Kąty - 1994; Rossa 1999). Wobec tego, iż kolejne spostrzeżenia były inspirowane przez poprzednie znaleziska - nie można precyzyjnie określić ani daty fazy inicjalnej, ani kolejności i kierunków inwazji w Polsce. Jeśli jednak przyjąć, iż gatunek rozprzestrzeniał się w Europie środkowej i północnej w wyniku uprzedniego zawleczenia do Niemiec - najbardziej logicznym u nas wydaje się być kierunek wschodni i południowo-wschodni. Brak dotychczas informacji z Łotwy, co sugeruje, iż stanowiska litewskie mogły być wynikiem migracji z Polski.

   
Występowanie na terenach chronionych  

Stwierdzono dotychczas jego występowanie w otulinie Pienińskiego Parku Narodowego (Rossa 1999) i w Parku Krajobrazowym Puszczy Knyszyńskiej (Kubisz i Szwałko 1991a).

   
Wpływ na ekosystemy i gatunki rodzime  

Jego rola w biocenozie nie jest jeszcze zbadana; zapewne konkuruje z innymi gatunkami rodzaju Cercyon.

   
Szkodliwość, profilaktyka i zwalczanie  

Gatunek bez znaczenia gospodarczego.

   
Prognoza  

Ekspansja w Polsce weszła obecnie w stadium stabilizacji. Brak dotychczas informacji o zasiedleniu Europy Zachodniej, czego jednak należy się spodziewać, podobnie jak dalszego rozszerzenia areału w Europie Środkowej na wschód i południe, czemu sprzyjają możliwości lokomocyjne i wymagania ekologiczne gatunku.

   
Literatura  
  • Borowiec L., Kania J. 1991. Nowe stanowiska polskich Hydrophilidae (Coleoptera). Wiadomości Entomologiczne 10: 133-142.
  • Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 2000. Chrząszcze Coleoptera. Uzupełnienia tomów 2-21. Katalog fauny Polski, część XXIII, tom 22. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa: 1-252 + mp. nlb.
  • Kubisz D., Szwałko P. 1991a. Nowe dla Podlasia i Puszczy Białowieskiej gatunki chrząszczy (Coleoptera). Wiadomości Entomologiczne 10: 5-14.
  • Kubisz D. Szwałko P. 1991b. Nowe stanowiska Cercyon laminatusSharp i Berosus bispina Reiche et Saulcy (Koleoptera, Hydrophilidae). Wiadomości Entomologiczne 10: 128.
  • Rossa R. 1999. Materiały do poznania chrząszczy (Coleoptera) Pienińskiego Parku Narodowego. Wiadomości Entomologiczne 17: 193-194.
  • Sharp D. 1873. The Water Beetles of Japan. Transactions of the Entomological Society of London, 1873: 45-67.
  • Vogt H. 1971. Unterfamilie: Sphaeridiinae, 127-140. In: Freude H., Harde K.W., Lohse G.A. (eds) Die Käfer Mitteleuropas, Band 3. Goecke & Evers, Krefeld: 1-365
   
Streszczenie  

Cercyon laminatus Sharp was described from Japan but it occurs also in the continental part of Manchuria region. It is a saprophagous insect living in organic matter accumulated on lake shores and riversides; beetles are night flyers. In Europe it was observed for the first time in Germany at the beginning of the 1950s. At the end of the century it was already known in all countries around the Baltic Sea; first records in Poland came from the mid-1980s (Małopolska and Podlasie). A similar Far-East origin, similar center of dispersal in Europe, and similar dates of the first records suggest the identical way of dispersal by human transport as in the case of Cryptopleurum subtile. The species is of no economic importance; its impact on the environment and populations of related native species of the genus Cercyon is unknown.

   
Opracowanie  Jerzy Pawłowski
   
 

COPYRIGHT © IOP PAN 2008-2014